Tuż przy brzegach Pacyfiku, w połowie drogi między Los Angeles i San Francisco, w pobliżu miejscowości San Luis Obispo znajduje się „ranczo” San Simeon, należące niegdyś do najsłynniejszego amerykańskiego magnata prasowego Williama Randolpha Hearsta. Jego nazwisko znane jest do dzisiaj na całym świecie. Jeden jego telefon miał kiedyś zadecydować o tym, że Roosevelt wygrał wybory prezydenckie. Jego pomysłem jest metoda zwana „żółtym dziennikarstwem”, polegająca na zwiększaniu nakładu gazety poprzez „produkowanie” wiadomości opartych na plotkach i nierzetelnie zdobytych wiadomościach. Kochanką Hearsta była słynna aktorka Marion Davies, która związała się z nim także dlatego, że był właścicielem renomowanej wytwórni filmowej.
Miłośnik kamieni może się tam poczuć jak w raju. W wartej miliony dolarów kolekcji dzieł sztuki w San Simeon zgromadzono wybitne dzieła z unikatowych kruszców, powstające od najdawniejszej starożytności aż po współczesność. Hearst najprawdopodobniej nie był wielkim znawcą sztuki, uwielbiał za to piękno i luksus. Wyposażył więc Morgan w stosowne środki finansowe, dzięki którym mogła ona sprowadzić nad Pacyfik prawdziwe cuda z egipskich świątyń, europejskich klasztorów i kościołów oraz kamienic i zamków, które oferowały swoje skarby za bezcen na rynku antykwarycznym we Włoszech, Francji i w Niemczech. W ten sposób do San Simeon przybyły średniowieczne stalle klasztorne, arrasy flamandzkie, antyczne wazy i urny, a nawet całe fragmenty konstrukcji architektonicznych, włącznie z renesansowym balkonem. Pani Morgan potrafiła zaspokoić wszelkie możliwe zachcianki swojego zleceniodawcy, nie tylko w zakresie materiałów budowlanych i dzieł sztuki stanowiących wystrój wnętrz jego gigantycznego zespołu pałacowego, lecz także w wielu innych aspektach. Sprowadziła tam na przykład specjalny gatunek mchu potrzebny jako pokarm przy zakładaniu parku z ogrodem zoologicznym, obfitującym w niezwykle wymagające z uwagi na wyrafinowaną dietę egzotyczne zwierzęta. Dla niej nie było rzeczy niemożliwych do zrobienia! Klient otrzymywał zawsze wszystko, czego zapragnął. 
Julia Morgan była niezwykle ważną osobistością środowiska architektonicznego Kalifornii. Urodziła się w San Francisco w 1872 roku, studiowała inżynierię cywilną na uniwersytecie w Berkeley. Za namową tamtejszych profesorów wyjechała na studia architektoniczne do Paryża. Tam dwa lata podejmowała usilne starania o przyjęcie i wreszcie stała się pierwszą kobietą w historii Ecole Nationale et Speciale des Beaux-Arts, której przyznano status studentki. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych założyła własne biuro projektowe. Była świetną projektantką, potrafiła też doskonale zorganizować prace budowlane. Pomagała jej w tym wszechstronna wiedza zdobyta w Europie. To dzięki niej do San Simeon trafiały dzieła najwyższej klasy. Pani Morgan nie miała żadnych wątpliwości, gdy przyszło jej podejmować decyzje w sprawie budowy słynnych Łazienek (Indoor Bath oraz Outdoor Bath) na Zaczarowanym Wzgórzu. Bez chwili wahania użyła tam białego marmuru z dwóch najlepszych światowych złóż: Pietrasanta we Włoszech i Vermont w USA!
Łaźnia Rzymska na Zaczarowanym Wzgórzu zachwyca także mozaikami wykonanymi z ceramicznych płytek przez Camile Solon. Ta muralistka wzorowała się zarówno na antycznych mozaikach w łaźniach, jak też na Mauzoleum Galii Placydii. Uzyskany przez nią odcień koloru niebieskiego jest wyraźnie realizacją marzenia o tym, by barwa basenu w San Simeon wywoływała skojarzenia z tradycyjnym błękitem uzyskiwanym z kruszenia chińskiego lapis lazuli. Tajemnica wyjątkowego uroku kalifornijskiej rezydencji Hearsta tkwi właśnie w wielkim znawstwie Julii Morgan, która zatrudniała przy tej realizacji wybitnych specjalistów, znających się świetnie na materiałach budowlanych. Kolejnym tworzywem zachwycającym turystów przybywających do zamku prasowego magnata jest alabaster wykorzystany do wykonania latarni. Ich abażury, właśnie dlatego, że są misternie szlifowane w tym przezroczystym kamieniu, dają światło kojarzące się z blaskiem księżycowym.
Rezydencja Hearsta już w 1957 roku przekazana została przez rodzinę Williama Randolpha do użytku publicznego. San Simeon jest jednym z ulubionych miejsc wycieczkowych turystów podróżujących po Stanach Zjednoczonych. Jedni przyjeżdżają tam, by zobaczyć słynny pałac przypominający hiszpańskie kościoły barokowe, inni podziwiają trzy wille zwane Domem Słońca, Domem Morza i Domem Gór, a jeszcze inni jadą tam specjalnie po to, by obejrzeć kolekcję sztuki, zawierającą wybitne dzieła wykonane z granitu, marmuru i alabastru. Jeden z wybitnych specjalistów w dziedzinie rzeźby odkrył tam niedawno unikatową rzeźbę marmurową dłuta Antonia Canovy, która przez całe dziesięciolecia uchodziła za zaginioną. Niewątpliwie dodatkowym magnesem przyciągającym ludzi z całego świata do tego niewielkiego zakątka na kalifornijskim wybrzeżu jest także fakt, że William Hearst był prototypem postaci Kane’a w słynnym filmie Orsona Wellesa (Citizen Kane) i scenografia tego filmu bezpośrednio nawiązuje do legendy tego niezwykłego zamku, w którym kiedyś przebywały takie znakomitości jak Charlie Chaplin i Winston Churchill.
Pozostaje wyjaśnić zagadkowo brzmiące słowo „bezpiecznik”. Zgodnie z definicją tego słowa jest to ten element maszyny, urządzenia bądź budowli, który w wyniku wystąpienia nadmiernych naprężeń ściskających winien ulec złamaniu, skruszeniu, zmiażdżeniu, by nie spowodować nieodwracalnych uszkodzeń powodujących wielokrotnie wyższe straty w elementach maszyn, urządzeń czy budowli. 
Posłużę się kilkoma przykładami. W kruszarkach szczękowych stosuje się bezpieczniki na kształt płyty rozporowej, by nie uszkodzić korpusu kruszarki w sytuacji, gdy do komory kruszącej dostanie się przedmiot, którego kruszarka nie jest w stanie skruszyć. Tak jak w urządzeniach ciśnieniowych stosuje się różnego rodzaju zawory bezpieczeństwa, tak w budownictwie przed skutkami naprężeń znajdują zastosowanie szczeliny dylatacyjne.
Podczas wykonywania nawierzchni kamiennych z płyt bądź kostki obrobionej (kostki z płyt o bokach ciętych lub łupanych) zdarza się, że spoiny między płytami lub kostkami wypełnia się sztywną spoiną o wytrzymałości na ściskanie wyższej niż wytrzymałość na ściskanie kamienia. W przypadku takiego rozwiązania podczas wystąpienia naprężeń ściskających wywołanych brakiem bądź niewłaściwym rozmieszczeniem przerw dylatacyjnych, ruchem pojazdów o ciężarze lub nacisku na oś wyższym niż zakładano, projektując i wykonując nawierzchnię, następuje szczerbienie krawędzi, a nawet pękanie płyt czy kostki. 
Gdyby był do spoinowania użyty materiał o niższej wytrzymałości na ściskanie niż wytrzymałość kamienia, to spoina zachowałaby się jak bezpiecznik, czyli ulegałaby spękaniu czy skruszeniu, a nie nastąpiłoby uszkodzenie płyt czy kostki. Do uszkodzenia krawędzi z kamienia dochodzi, gdy spoina zachowuje się jak klin. Jak wiemy, klin jest narzędziem, które ma za zadanie przenosić siły na rozłupywany materiał. Cóż jednak z tego, że spoina wytrzymała naprężenia ściskające, skoro spowodowała wielokrotnie wyższe szkody w nawierzchni, powodując zniszczenie płyt czy kostki? 
Gdyby wykruszyła się jedynie spoina, znacznie mniej by kosztowało ponowne wypełnienie przestrzeni między płytami czy kostką. Równocześnie należałoby się zastanowić i szukać przyczyny tych nadmiernych naprężeń. Z reguły przyczyny tkwią w niezachowaniu na etapie projektowania czy wykonawstwa zasad opisanych we wstępie tego artykułu. W Krakowie na wielu ulicach starego miasta i na Rynku Głównym położono nawierzchnię z płyt kamiennych i kostki obrobionej wykonanej z płyt. 
Spoiny wypełniono sztywną spoiną, ale zadbano o prawidłowe rozmieszczenie i wykonanie szczelin dylatacyjnych, dzięki temu nawierzchnie mające już kilkanaście lat są trwałe, równe, nie spękane i będą jeszcze długo w takim stanie (fot. 1).
Poniżej przedstawię kilka przykładów, gdzie te zasady nie zostały zachowane i mamy tego skutki. Otóż miałem sposobność oglądać nawierzchnię wykonaną z kostki obrobionej o wymiarach 10×10 cm zaspoinowaną sztywną, mocną spoiną. W wyniku naprężeń wywołanych brakiem prawidłowych szczelin dylatacyjnych nawierzchnia ta dzisiaj wygląda fatalnie i kwalifikuje się do wymiany (fot. 2). Na tym z kolei zdjęciu widzimy elastyczną spoinę w szczelinie dylatacyjnej, która uchroniła kostkę przed zniszczeniem (fot. 3). W Katowicach możemy spotkać takie miejsca, gdzie użyto bardzo mocnej, sztywnej spoiny, która zniszczyła nawierzchnię z płyt granitowych, a w innym miejscu – nawierzchnię z kostki. Swego czasu próbowano wskazać przyczynę degradacji płyt i kostki granitowej, ale według mojej wiedzy i doświadczenia to nie kamień przyczynił się do tego, lecz zbyt mocna spoin (fuga) i brak szczelin dylatacyjnych (fot. 5, 6, 7 i 8).Dla potwierdzenia tej tezy: w Brzegu jedna z ulic została wykonana z kostki granitowej obrobionej, ale ułożonej na niestabilnym podłożu na gruncie wysadzinowym i zasypana zasypką mineralną. Jezdnią tej ulicy odbywał się ruch autobusowy, który wywołał deformację nawierzchni, ale nie spowodował uszkodzenia kostki. Kostkę tę można ponownie użyć do wykonania nawierzchni (fot. 9).
Co prawda mit wyjaśniający pochodzenie tych niepowtarzalnych kamiennych rzeźb mówi, że oblężeni przez żądną łupu armię mieszkańcy ubłagali Allaha, aby zamienił najeźdźców w kamienie, to prawda historyczna jest bardziej prozaiczna. Nad płaskowyżem Kapadocji góruje wygasły wulkan Erciyes Daği (3916 m n.p.m.). Jego znaczna wysokość wyrobiła błędne przekonanie u Rzymian, że z wierzchołka można dojrzeć zarówno Morze Czarne na północy, jak i Morze Śródziemne na południu.
To właśnie ta góra jest źródłem materiału, z którego zbudowane są stożkowe wzgórza Kapadocji. Przed milionami lat wstrząsany erupcjami wulkan wyrzucał popiół, lawę i odłamki skalne, osiadające na ogromnym obszarze. Ostatnia odnotowana aktywność wulkaniczna góry Erciyes miała miejsce w 253 roku p.n.e. Popiół stygł i twardniał, formując grubą warstwę tufu, białej miękkiej skały. Przez tysiące lat na tuf gwałtownie działały deszcz, śnieg i wiatr. Spływająca woda deszczowa wyżłobiła w nim kręte doliny i parowy, po czym wypłukała ich brzegi, pozostawiając stożkowe wzgórza i inne formacje skalne. Podczas niektórych erupcji materiał wyrzucany przez wulkan był tak gorący, że spadając na ziemię, stapiał się i tworzył warstwy mocnej skały bazaltowej, o ciemniejszym kolorycie. Kiedy już powstały żleby, na wierzchołkach poszczególnych stożków pozostały bloki ciemnego bazaltu, które chronią miękkie, leżące niżej warstwy. W ten sposób powstały formacje skalne o najbardziej niesamowitych kształtach. Jedne, dochodzące do kilkudziesięciu metrów wysokości, zwężają się równo aż do czubków, inne są postrzępione i nieregularne – jakby wykonano je niedbale albo zaniechano dalszej pracy. Wznoszą się tu skalne słupy i odkrywki wszelkich kształtów i rozmiarów. Jedne są niskie i krępe, inne strzelają wysoko. Na czubku balansuje głaz, który chroni położony niżej materiał przed deszczem. Urzeka magiczna gama pastelowych barw: kremowej, różowej, czerwonej, jasnoniebieskiej i szarej. Kamienne piramidy i bloki niekiedy bywają rozrzucone bezładnie, w innych zaś miejscach jakby formują zwarte szeregi. 
W tureckiej Kapadocji na powierzchni około 600 km2 sąsiadują ze sobą wspaniałe krajobrazy i bogate dziedzictwo historyczne. Nagromadzone osady wulkaniczne sukcesywnie erodowały pod wpływem czynników atmosferycznych, a podczas ostatnich trzech tysiącleci również w następstwie działalności ludzi. W efekcie powstały unikatowe krajobrazy obfitujące w skalne ściany, piramidy i grzyby, w których ludzie wydrążyli domy, kościoły a nawet całe podziemne miasta, w których znajdowali schronienie przed kolejnymi falami prześladowań. Tak zapewne powstały udostępnione dziś do zwiedzania podziemne miasta Kaymaklı, Derinkuyu i Zelve, gdzie ludzie mieszkali jeszcze w połowie ubiegłego wieku. 
W najwcześniejszych zapiskach historycznych, pochodzących z VI wieku p.n.e., Kapadocja jest wymieniana jako posiadłość królów perskich – najpierw Dariusza, a później Kserksesa. Nazwa tej prowincji jest kilkakrotnie wspominana również w Nowym Testamencie.
Po raz czternasty przedstawiciele firm i zainteresowani kamieniem naturalnym z całego świata spotkali się w Xiamenie na jednych z największych na świecie targach branżowych. Impreza rozpoczęła się 9 marca i trwała przez 4 dni. Pośród wystawców zagranicznych najliczniej reprezentowane były kraje: Turcja (31,30%), Włochy (15,21%), Brazylia (8,48%), Egipt (3,26%), Hiszpania (2,26%), Portugalia (5,65%), Francja (1,95%), Finlandia (1,74%), Grecja (2,39%), Pakistan (1,95%), Iran (5,65%), Indie (6,75%).
Poziom organizacyjny targów powoli dorównuje najlepszym, choć gdzieniegdzie słaba jakość wykonania stoisk, pomimo wystawności i przepychu, może budzić lekkie zdziwienie. Opinie zwiedzających na temat oferty targowej są podobne. Wybór jest ogromny, jednak dla niektórych w dalszym ciągu przeszkodą w nawiązaniu relacji biznesowych nie jest jednorodna jakość wykonania. Dylemat pozostaje ten sam: o ile atrakcyjna cena jest czynnikiem decydującym o zakupie np. chińskiej maszyny, to obawy pojawiają się w trakcie rozmów dotyczących zagadnień związanych z serwisem, częściami zamiennymi itp.
Jak podają organizatorzy targów, w okolicy Xiamenu zarejestrowanych jest około 1200 firm handlujących kamieniem oraz 10 000 firm wydobywających oraz przetwarzających kamień. Dzięki dynamicznie rozwijającej się chińskiej gospodarce import i eksport w branży kamieniarskiej rośnie stabilnie z roku na rok. W 2013 roku eksport osiągnął 9484 biliony USD – to wzrost o 17,66% w porównaniu z rokiem poprzednim. W tym czasie import kamienia wzrósł o 12,52% i osiągnął wynik 2958 bilionów USD. Kolejne liczby padają podczas Światowego Kongresu Kamieniarskiego – spotkania, podczas którego swoje referaty na temat branży kamieniarskiej na świecie wygłosili specjaliści z Chin, Włoch, Brazylii, Indii, Iranu, Niemiec, Rosji, Hiszpanii i Turcji.
– W związku ze wzrostem gospodarczym i nowymi inwestycjami w budownictwie w Chinach kamień cieszy się coraz większym zapotrzebowaniem rynku lokalnego, więc firmy kamieniarskie będą musiały przestawić się na obsługę klienta wewnętrznego – mówi Zou Chuangsheng.
Kolejny raz grupowy wyjazd pod egidą ŚK dowiódł, że wymiana doświadczeń i dobrze rozumiana integracja środowiska przedsiębiorców branży kamieniarskiej służy nawiązaniu nowych relacji biznesowych (organizator targów zapewnił nam autokar, przewodnika na czas pobytu w Chinach, zakwaterowanie – przyp. red.).
|
||||||
|
||||||
Łukasz Król, główny projektant: Choć Zjednoczone Emiraty Arabskie nie są dziś już jedynym krajem posiadającym sztuczne wyspy z luksusową zabudową, to właśnie to państwo, a konkretnie emirat Dubaju, zapoczątkowało swego rodzaju modę na usypywanie sztucznych wysp mających przyciągnąć turystów i inwestorów. Takie wyspy usypywane są na szelfie u wybrzeży miasta od 2001 r. Materiał skalny zużyty do usypania wysp pochodzi z Zatoki Perskiej. Osobiście zawsze chciałem projektować wieżowce. Dubaj jest mekką dla wysokościowych projektów. Jakkolwiek nasz projekt zakłada budowę wyspy w Czarnogórze, to takich potencjalnych miejsc dla ich tworzenia jest na świecie wiele.
Agnieszka Kryńska, główna projektantka: Koszty budowy wysp w Dubaju idą w miliardy dolarów. Nasza kosztowałaby kilkaset milionów euro. To oczywiście szacunki, bo wiele zależy od technologii, którą wybierzemy. Główne założenie naszej koncepcji przedstawia materiał skalny jako podstawowy budulec konstrukcyjny, inżynieryjny i architektoniczny. Musi to być kamień, który wydobywa się na miejscu, tak by mieszkańcy terenów nie kwestionowali naszego zamysłu. Innowacyjność tego projektu – a o tym jestem przekonana – może przynieść wiele korzyści dla gospodarki Czarnogóry. Całkowita długość linii brzegowej Montenegro wynosi 293 km. Wybudowanie wyspy poszerzy linię brzegową o naprawdę niewiele, bo raptem o kilometr, ale miejsce w okolicach miasta Ulcinj zyska na atrakcyjności turystycznej. Nasz projekt składa się bowiem z dwóch etapów: architektonicznego (budynki) i samej wyspy (wyznaczenie działek pod zabudowę). Wszystkie budynki, które projektujemy, są integralnie od siebie zależne, więc nasza koncepcja bez współpracy po prostu by nie zaistniała. Musimy stworzyć nowy kawałek lądu i umiejętnie go zagospodarować. Zanim zaczęliśmy projektować samą architekturę, musieliśmy zadbać o podstawę do posadowienia budynków – znaleźć ją w ukształtowaniu wyspy. 
Ł.K.: Pomysł powstał po ubiegłorocznej wycieczce do Czarnogóry. Najbardziej popularna wśród turystów jest Gospa od Škrpjela (Matka Boża ze skały), czyli jedyna wyspa na Adriatyku, która została usypana przez ludzi. Ta dziś ma jednak połączenie z lądem, więc de facto wyspą nie jest. Sama budowa wyspy trwała ponad 250 lat. Mieszkańcy Perastu zaczęli wysypywać głazy i zatapiać zdobyte wrogie okręty, stopniowo powiększając wysepkę. Podobno tylko do 1603 r. zatopiono w tym celu ponad 100 żaglowców wypełnionych kamieniami. Patrzyłem na ten urzekający krajobraz i w głowie poczęło powstawać coś, czego nie byłem na początku świadom. Wiedziałem, że coś musi tu powstać, i to poczucie wzmogło się po rozmowie z czarnogórskim architektem. Otóż nikt nie oferuje sprzedaży wysp, zwłaszcza tak atrakcyjnie zlokalizowanych. Pomyślałem, że skoro chcę mieć kawałek urokliwego miejsca tutaj, to po prostu muszę ją… zbudować.
Michał Targoński, projektant mariny i zaplecza wyspy: Nie, nie. Dziś mamy dwóch promotorów w osobach: dr. Bartka Felskiego i Grzegorza Pęczka, który jest prodziekanem naszej uczelni, jak i jednym z wielu zarażonych naszym projektem. Szkoła udostępnia nam sale komputerowe i miejsce, w którym możemy pracować, więc nie ma planu B. Na realizację wizji architektonicznej dajemy sobie 6–7 lat i wierzę, że wyspa powstanie. Zakładamy, że znajdziemy ludzi, którzy zechcą tam zamieszkać. Przeprowadzamy rozmowy z osobami, które chcą postawić się w roli inwestora i w ten sposób pomóc nam zrealizować projekt doskonały. W trakcie tegorocznych wakacji czeka nas wizja lokalna, podczas której zbadamy teren i poznamy bliżej ludzi, z którymi jesteśmy dziś w kontakcie via internet. Czekają nas oczywiście rozmowy z administracją lokalną i właścicielami kopalń kamienia. Oczywiście równie mocno zainteresowani jesteśmy kontaktami z przedstawicielami branży kamieniarskiej w Polsce. Nurtują nas pytania dotyczące transportu tak pokaźnej ilości kamienia. 3 miliony ton kamienia to, lekko licząc, milion ciężarówek, więc pewnie rozsądniej transportować budulec wyspy barkami. Oczywiście nie jesteśmy specjalistami w tej dziedzinie. Tu liczymy na współpracę z Czytelnikami magazynu ŚK.
A.K.: Projekt architektoniczny zakłada budowę trzech budynków (15 apartamentów) o łącznej powierzchni użytkowej 7500 m2. Powstanie też budynek reprezentacyjny – ok. 5000 m2. Jakkolwiek planujemy połączenie wyspy z lądem, to zdecydowaliśmy się, że zrealizujemy to przez podwodny tunel. Kształt wyspy wyprowadziliśmy liniami wzdłuż naturalnego ukształtowania linii brzegowej, w skład której wchodzi również marina jachtowa wraz z falochronem i budynkiem, który stanowi swego rodzaju strefę wejściową do całej wyspy, m.in. dla obsługi technicznej. Projektując powierzchnię wyspy, uwzględniliśmy również miejsce na lotnisko dla helikopterów i rozmaite szlaki, którymi będzie można „zwiedzić” to magiczne miejsce. 
Skorzystaj z naszej prenumeraty.
Zamów całoroczną prenumeratę Świata Kamienia!
| 45-837 Opole, ul. Wspólna 26 woj. Opolskie Tel. +48 77 402 41 70 Biuro reklamy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript. Redakcja: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript. |
