Nawet dla jego rdzennych mieszkańców Vals było jeszcze w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku miejscem, gdzie „diabeł mówi dobranoc”, z którego należało się wydostać przy pierwszej sprzyjającej okazji. Dziś to liczące mniej niż 1000 stałych osiedleńców miasteczko w dystrykcie Surselva w szwajcarskim kantonie Gryzonia znane jest na całym świecie.
Struktura tej miki wynika z zawartości kwarcu, biotytu, muskowitu, a nawet granatu, tytanitu i karbonatu. Składniki te kształtują barwę kamienia, który może być szary lub niebieskawy, ale również miewa odcienie żółtawe lub seledynowe. Obecność biotytu w tej skale poświadcza, że proces jej wietrzenia był bardzo powolny, muskowit natomiast świadczy o jej metamorficznym pochodzeniu, potwierdzając geologiczne procesy dokonujące się pod działaniem wysokiego ciśnienia i przesuwania się płyt tektonicznych. 
Radni Vals zlecili Zumthorowi w 1993 r. budowę kompleksu łaźni, pomimo że ten urodzony w Bazylei architekt nie miał jeszcze wówczas stosownego doświadczenia zawodowego. Projektant zaproponował budowę obiektu złożonego z 15 prostokątnych jednostek, obwiedzionych żelbetowym murem wznoszącym się na wysokość 5 m. Poszczególne czworoboczne kompartymenty łączą się w zygzakowatą całość. Ich dachy, oddzielone od murów obwodowych przeszkloną szczeliną, optycznie dryfują nad ciężkim, pokrytym mikową okładziną korpusem. Płytki okładziny mają trzy różne wysokości, ale ułożone razem tworzą pasy o szerokości 15 cm. Ta zależność umożliwia ich ułożenie w mieniące się refleksami świetlnymi, fakturowo i kolorystycznie zróżnicowane mozaiki. 
Do gryzońskiego miasteczka przybywają nie tyle kuracjusze spragnieni kąpieli, ile miłośnicy sztuki budowania, którzy często sami są projektantami. To spowodowało swoista modę na szlachetny valseński kamień, której oddziaływaniu nie oparł się nawet Norman Foster, kolejny gwiazdor współczesnej architektury, pochodzący z Wielkiej Brytanii. Foster pokrył okładziną z gryzońskiego kamieniołomu powstałą według jego projektu w latach 2000–2003 Capital City Academy, uczelnię wyspecjalizowaną w zakresie sportu i sztuki w Willesden w północno-zachodnim Londynie (w gminie Brent). Historia tej szkoły sięga roku 1924, a zainicjowana ona została jako podstawówka. Stopniowo przekształciła się potem w liceum, a w 2003 r. nadano jej status akademii. Ponieważ mieści się ona w sąsiedztwie stadionu Willesden oraz King Edward VII Sports Ground, w sposób naturalny wyspecjalizowała się w przedmiotach sportowych. 
Szwajcarzy postrzegają popularność kamienia valseńskiego w architekturze w sposób ambiwalentny. Jedni z dumą chwalą się nim jako produktem eksportowym, wskazując na jego liczne zastosowania, m.in.: w szwajcarskiej ambasadzie w Sztokholmie, we włoskim hotelu Mirage w Riva del Garda, w amerykańskiej ambasadzie w Berlinie, we francuskich Therme de St. Gervais, w Tower Building w Nowym Jorku, w Yale University Bass Library czy na dworcu kolejowym Elisabethtown w Stanach Zjednoczonych. Inni jednak, zatroskani negatywnym wpływem przemysłowej eksploatacji złóż miki w Gryzonii, ubolewają nad nieprzerwanym niszczeniem rodzimego krajobrazu, wyrażają obawę, że klienci szwajcarskich kamieniołomów mogą doprowadzić do zrównania z ziemią starego pogórza alpejskiego i do rozproszenia leciwego pasma, rozłupanego i pofragmentowanego po wszystkich częściach ziemskiego globu. Jak dotąd jednak kamieniołomów w Vals nie objęto żadnym programem ochrony i piękny zielonkawoszary gnejs nadal robi furorę jako ceniony budulec.„Czas – start!” Po tej komendzie na twarzy pana Jacka Rękawicznego dało się dostrzec stoicki spokój i skupienie podczas wykonywania konkursowej napisówki. Po zaciętej walce i ogłoszeniu werdyktu mamy zaszczyt przedstawić Mistrza Piaskowania. Wszystkich chcących zdetronizować pana Jacka zapraszamy na siódmą edycję rywalizacji dla literników już jesienią przyszłego roku.
Świat Kamienia: Raz jeszcze gratulując, nie sposób nie zapytać – jak zareagowała rodzina, znajomi, współpracownicy na wieść o tym, że zostałeś najlepszym liternikiem w Polsce?
Jacek Rękawiczny z firmy Soboń Kamieniarstwo z miejscowości Ścinawa: Oczywiście gratulowali mi, co było miłe, 
ale wprawiało też w zakłopotanie. Po prostu nie uważam, bym dokonał czegoś wyjątkowego. Można powiedzieć, że ta wygrana to wypadkowa wielu lat pracy. Jest nawet powiedzenie „ćwiczenie czyni mistrza” – trudno się z tym nie zgodzić. Poza tym praca liternika to nie tylko piaskowanie, ponieważ tworzenie napisu to składowa kilku procesów, a piaskowanie jest praktycznie tym ostatnim. Swojej pracy staram się nie robić pod presją czasu (w konkursie był on istotnym kryterium). Najważniejsze to dokładność i jakość usługi – tego oczekuje klient.
ŚK: Co sprawiło, że zająłeś się zawodowo liternictwem?
J.R.: To, że zostałem liternikiem, spowodował splot pewnych okoliczności i co ciekawe – nic wówczas nie wskazywało, że ten fach stanie się w przyszłości moją profesją. Otóż jako nastolatek postanowiłem zrealizować swoje marzenie – kupić sobie wieżę stereo. W owych czasach taki sprzęt to był naprawdę szpan. Ponieważ na wsparcie rodziców liczyć nie mogłem, pieniądze musiałem zarobić sam. Zorganizowałem zatem sobie pracę na okres wakacji i przez osiem tygodni „tyrałem” zarobkowo. Kiedy osiągnąłem swój cel, spełniając tym samym marzenia, byłem z tego tak dumny, że chwaliłem się tym prawie każdemu. Pewnego razu opowiedziałem o tym wujkowi prowadzącemu zakład kamieniarski. Ten wysłuchał mnie, a potem zapytał, ile zarobiłem przez ten czas. Odpowiedziałem, na co wujek odparł: „u mnie możesz zarobić więcej i szybciej”. Po tej rozmowie zabrał mnie na zakład, gdzie tłumaczył i pokazywał, na czym polega piaskowanie. Od tamtej pory, a była to połowa lat osiemdziesiątych, dzieliłem naukę w szkole z pracą, w której stopniowo poznawałem sekrety liternictwa.
ŚK: Wróćmy na chwilę do rywalizacji. Jak wyglądały przygotowania do konkursu na Mistrza Piaskowania?
J.R.: Udział w konkursie nie był celem samym w sobie. Do Poznania pojechałem na targi kamieniarskie. Uczestnictwo potraktowałem jako swego rodzaju test, byłem ciekaw, jak wypadnę na tle innych uczestników, tak więc nie czyniłem 
żadnych przygotowań. Do tematu podchodziłem zupełnie na luzie, bez emocji. Ale gdy już stanąłem przy maszynie i zobaczyłem stoper, obudził się we mnie duch rywalizacji. Pomyślałem wówczas – muszę zwyciężyć. No i stało się.
Dziś wiem, że to była dziesiąta edycja rywalizacji, a konkurs powstał dzięki współpracy wydawnictwa Świat Kamienia, firmy ABRA, firmy Lastrico oraz Międzynarodowych Targów Poznańskich. Konkurs obejmuje dwa etapy tworzenia napisówki: naklejenie folii na płycie kamiennej i piaskowanie. Zwycięzcą zostaje uczestnik, który w najkrótszym czasie i jak najstaranniej wykona powierzone zadanie.
ŚK: Czy liternictwo jest trudną sztuką?
J.R.: Każda umiejętność wymaga chęci i zaangażowania, jeżeli oczekujemy efektów. Niewątpliwie pomocna jest motywacja, którą ja osobiście miałem. To wzmagało we mnie chęć poznawania fachu, dając satysfakcję (nie tylko finansową) z wykonywanej pracy.
Mimo że liternictwem zajmuję się blisko trzydzieści lat, nie mogę powiedzieć, że wiem o nim wszystko. Oczywiście dzisiaj proces poznawczy jest znacznie wolniejszy niż na początku, niemniej trwa on nadal i może właśnie dlatego lubię swoją pracę. Pytanie, czy są chętni, by poświęcić swój czas i nauczyć się tego fachu… Nie wiem. Mogę jedynie odnieść się do rozmowy z moim nastoletnim synem. Kiedy spytałem go o to, co myśli o przejęciu po mnie w przyszłości zakładu, łącznie z klientami, warsztatem i sprzętem, usłyszałem: „Ale ja nie chcę pracować po tyle godzin co ty”. Córka natomiast zawsze była chętna, gdy poprosiłem ją o pomoc przy pracy. Może w niej powinienem upatrywać następcy...
Jedno pozostaje pewne. Muszę się przede wszystkim rozwijać, czyli inwestować. Obecnie buduję nowy warsztat, a to spory wydatek. By temu sprostać, muszę skoncentrować się na poprawieniu efektywności pracy. Sposobem na to jest inwestowanie w nowoczesny sprzęt. W przyszłym roku zamierzam wzbogacić swój park maszynowy o automatyczny stół do piaskowania. Konkretnie mam na myśli model Autoblaster CNC z oferty Abry.
ŚK: Jakie widzisz zmiany na rynku liternictwa?
J.R.: Największe zmiany dostrzegam w dziedzinie technologii. Posłużę się prostym przykładem: niegdyś proces piaskowania 
wykonywany był w kabinie z wentylatorem, przy użyciu prymitywnej piaskarki pyłowej obsługiwanej przez człowieka. Obecnie robi się to przy użyciu piaskarki bezpyłowej sprzężonej z automatycznym stołem do piaskowania, działającym w technologii CNC. Ludzka praca sprowadza się w zasadzie do obsługi komputera i zaprogramowania pracy maszyny. Podobnie ma się sprawa z kuciem liter czy też robieniem portretów.
ŚK: A jak zmieniają się gusta klientów?
J.R.: Sytuacje, w których klient ma własną wizję pomnika/napisu, zdarzają się sporadycznie. Zamawiający bazują zwykle na gotowych rozwiązaniach, które wcześniej już widzieli (na cmentarzu, w internecie, na wystawkach przy zakładach). Czasem do gotowych wzorów wprowadzane są drobne korekty związane z rodzajem kamienia czy krojem liter, kiedy klient tego wymaga. Szczerze mówiąc, trudno jest mi się do tego odnieść, gdyż praktycznie nie mam bezpośredniego kontaktu z zamawiającymi. Moja działalność opiera się na współpracy z zakładami kamieniarskimi. Ale niewątpliwie to rynek wyznacza trendy i kreuje modę, a ta zmienia się w zasadzie co sezon.
ŚK: Dziękujemy za rozmowę.
Rozmawiał Kamil Młynarczyk
 |
 |
 |
| Poprzednie wydanie 6(103)2016 | Świat Kamienia 1(104)2017 | Następne wydanie 2(105)2017 |
Przez cztery dni, 16–19 lutego, ikony światowego i polskiego designu, architekci i projektanci, producenci i firmy usługowe oraz deweloperzy, inwestorzy i samorządowcy dyskutowali o tym, co inspiruje i kreuje światowe trendy w architekturze i designie. Spotkaniu towarzyszyły imprezy branżowe, w tym Property Forum Katowice, Housemarket Silesia Forum 2017, Forum Branży Meblowej. 
4 Design Days zdaje się wpisywać w potrzeby prezentacji dokonań branży kamieniarskiej dla szerszego kręgu odbiorców, czego dowodzi fakt, że na długo przed rozpoczęciem imprezy miejsc dla wystawców po prostu… zabrakło. Kto miał szczęście? Ze znanych nam swe stoiska przygotowali: firma Marmur Dulemba z Kobielic – oficjalny przedstawiciel na południową Polskę spieków kwarcowych Neolith, firma Cereser Marmi S.p.A. – anonsująca od niedawna swoją innowacyjną aplikację na urządzenia mobilne. Skądinąd kamień był eksponowany często. Wspomnijmy tu np. o aranżacji stoiska firmy Mebel Rust. Blat kamienny, ale też skóra, metal… – propozycja odważna stanowiła odpowiedź na poszukiwania konsumentów ceniących szeroko rozumianą jakość życia, w nowoczesnej, niespotykanej, funkcjonalnej i ergonomicznej formie. Premierę w Katowicach miała także najnowsza propozycja firmy Hoder.
4 Design Days dla profesjonalistów (16–17 lutego) to ponad 40 paneli dyskusyjnych, prezentacje „short stories”, debaty poświęcone trendom i kierunkom rozwoju architektury, wzornictwa przemysłowego, poszukiwaniu odpowiedzi na pytania, co jest tworzywem nowoczesnych miast i jak projektować dla tzw. millenialsów, rozmowy o miastach przyszłości, rewitalizacji przestrzeni miejskiej i designie przyjaznym człowiekowi. Odnotujmy tu cieszące się sporym zainteresowaniem słuchaczy spotkanie zatytułowane „Szlachetny, elegancki, ponadczasowy – taki jest kamień”. O pięknie kamienia naturalnego mówiła Bożena Chrobak z Cereser Marmi S.p.A., a także przedstawiciele Stegu Sp. z o.o. Walory łupków dachowych w nowoczesnej i tradycyjnej architekturze prezentował Dawid Koziołek – dyrektor działu pokryć dachowych i systemów elewacyjnych firmy Rathscheck.Strona 1 z 4
Skorzystaj z naszej prenumeraty.
Zamów całoroczną prenumeratę Świata Kamienia!
| 45-837 Opole, ul. Wspólna 26 woj. Opolskie Tel. +48 77 402 41 70 Biuro reklamy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript. Redakcja: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript. |
