Turcja 2004

Badania zasobów kamienia naturalnego w Turcji wskazują, że ich wartość kształtuje się na poziomie pięciu miliardów metrów sześciennych. Ich eksploatacja dotyczy bardziej zachodniej części kraju, gdzie od lat funkcjonuje znacząca liczba kopalń, z których - jak wynika ze statystyk pochodzi siedemdziesiąt pięć procent całego wydobycia tureckich kamieni budowlanych. Miejsca wydobycia koncentrują się głównie wokół granic prowincji Denzili, Muđla, Balikesir, Bilecik, Afyon, Bursa, Burdur, Eskişehir. Dzisiejsza wciąż rosnąca pozycja Turcji wśród potentatów rynku kamieniarskiego ma swoje korzenie w działaniach podjętych dwadzieścia lat temu - szybki wzrost produkcji kamienia naturalnego rozpoczęły reformy wprowadzone w połowie lat osiemdziesiątych. Pierwszą zmianą było odejście od starych przepisów dotyczących prawa związanego z funkcjonowaniem kopalń. Wprowadzając prawo wydobywcze z sygnaturą 3213 tureckim biznesmenom stworzono możliwość swobodniejszego planowania inwestycji, nie obarczając ich przy tym groźbą utraty licencji na prowadzenie interesu. Zbiegło się to w czasie z rozwojem technologii wydobywczych, w szczególności z wprowadzeniem lin diamentowych do pozyskiwania bloków, dzięki czemu nad Bosforem zaczęto racjonalniej gospodarować zasobami kamienia. Lata dziewięćdziesiąte z kolei zaznaczyły się nasiloną tendencją do inwestowania i wyrównywania poziomu technologicznego tutejszego przemysłu kamieniarskiego do obowiązującego w państwach czołówki światowej.Obecnie na terenie Turcji znajduje się około dwudziestu tzw. zintegrowanych zakładów produkcyjnych. Są to całe centra wydobywcze posiadające własne kamieniołomy, transport, zakłady wyposażone w kompletne linie do obróbki kamienia naturalnego. Około czterdziestu zakładów z uwagi na swój potencjał kwalifikowanych jest jako średnie przedsiębiorstwa, natomiast najliczniej reprezentowana jest grupa małych firm kamieniarskich, bo w liczbie około półtora tysiąca. Zarządy dużych firmy po dokonaniu odpowiednich ocen rynku i warunków inwestowania dostrzegły możliwość stabilnego rozwoju, skutkiem czego otwarto nowe kopalnie umożliwiając wprowadzenie na rynek nowych materiałów. Obecnie funkcjonuje niemal tysiąc kopalń wydobywających ponad 6 milionów ton kamienia naturalnego rocznie. Tak gwałtowny wzrost wydobycia na poziomie 12-15% w skali roku w ciągu ostatnich dziesięciu lat przesunął Turcję z piętnastego na szóste miejsce w rankingu państw, w których wydobywany jest kamień. W prowincjach Denzili, Muđla oraz Balikesir roczne wydobycie bloków kamiennych waha się pomiędzy 130-150 tysięcy m szesc. Pozostała część tureckich prowincji wydobywa od 15 do 20 tysięcy m szesc rocznie. Przez większą część lat dziewięćdziesiątych wzrost wydobycia dyktował rynek lokalny. Gdy inwestycje w tureckiej branży budowlanej zaczęły słabnąć, tutejsi producenci kamienia zaczęli szukać nowych rynków zbytu poza granicami kraju. I właśnie tam kamieniarski potencjał Turcji widać dziś najwyraźniej. W ciągu ostatnich pięciu lat zwiększono produkcję o ponad jedną czwartą, by sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu rynków światowych. 42% procentowy wzrost eksportu w ubiegłym roku to dowód na to, iż kraj nad Bosforem to obecnie po Chinach najprężniej rozwijający się ośrodek kamieniarstwa na świecie. Wydobycie kamienia na poziomie sześciu milionów ton w 2003 roku to tylko trochę mniej niż w Hiszpanii. Przyczyn sukcesu tureckiego kamieniarstwa jest parę, o czym pisaliśmy w poprzednim numerze ŚK (nr 2/27, str. 79). Turecki przemysł kamienia naturalnego w stosunkowo krótkim czasie przeszedł transformację technologiczną, co możliwe było dzięki rezygnacji z konsumpcji wpływów ze sprzedaży kamiennych bloków przez pokaźną część tutejszych firm-właścicieli kopalń i skierowaniu tych środków na zakup najnowocześniejszych linii technologicznych umożliwiających poszerzenie własnej oferty. Dzięki temu obok produktów standardowych w ofercie pojawiły się wyroby specjalne i cięte na wymiar. Słusznie bowiem założono, iż większe korzyści przy posiadanym potencjale osiągnie się tworząc wartość dodaną do produktów już oferowanych, a ta możliwa jest do osiągnięcia tylko poprzez wysoką technologię obróbczą. Obecnie połowę produkcji stanowią produkty wspomniane powyżej, w skład których wchodzi między innymi płytka modularna sprzedawana w każdej możliwej do uzyskania fakturze, od tradycyjnych polerowanej czy szlifowanej, do będących ostatnio w modzie fakturach płomieniowanej, młoteczkowanej czy antycznej.430 milionów dolarów ubiegłorocznych wpływów z eksportu udało się osiągnąć głównie dzięki sprzedaży trawertynu, szczególnie do USA (wykres 1). Nie bez znaczenia jest tutaj kwestia ceny. Dla produktów standardowych, specjalnych oraz ciętych na wymiar w przypadku handlu z USA w 2002 roku wynosiła ona 550 euro za tonę, podczas gdy te same produkty oferowane przez włoskich czy hiszpańskich producentów były o połowę wyższe, czyli odpowiednio 1091 euro za tonę oraz 929 euro za tonę. Również w cenie samego trawertynu nastąpił w ostatnich latach spadek cen z poziomu 28 dolarów za metr kwadratowy do 10 dolarów. To między innymi z tego powodu większa sprzedaż materiału nie przekładała się na większy niż jest to u konkurencji zysk. Niskie ceny są problemem wewnętrznym Turcji. Doszło bowiem do sytuacji, w której kraj ten stał się sam dla siebie konkurencją. Gwałtowne obniżanie cen spowodowało utracenie wcześniej wypracowanych poziomów i z tego powodu pomimo wzrostu obrotów dochody wielu firm obniżyły się. Trawertyn oraz marmur to główne zasoby kamienia naturalnego w Turcji. Kraj ten posiada również zasoby granitu ale są one ograniczone. Najpopularniejsze odmiany tureckiego granitu to chociażby różowy Aksaray, niebieski Bandirma oraz podobne do spotykanych w Polsce Ayvalik oraz Kaman. Atrakcyjny jest zielony diabaz Gemlik. Głównymi odbiorcami tureckich granitów są Niemcy, Rosja, Turkmenistan oraz Uzbekistan. Niedobór granitów uzupełniany jest importem, którego wartość wynosi około 50 milionów dolarów. Najwięcej tego kamienia sprowadza się z Hiszpanii. Inne państwa dostarczające granit do Turcji to między innymi Włochy, Norwegia, Brazylia, RPA, Indie, Ukraina, Zimbabwe oraz Portugalia. Przyszłość tureckiego kamieniarstwa upatruje się w dalszym rozwoju zaplecza technologicznego bazując zarówno na maszynach z Zachodu, jak i na coraz prężniej rozwijającym się lokalnym rynku producentów maszyn kamieniarskich. Oczywiście najbardziej poszukiwana jest tutaj technologia związana z obróbką marmuru i trawertynu.W ostatnich latach powstało wiele nowych szkół zawodowych posiadających kierunek kamieniarski. Programy zawodowe prowadzone są w Dokuz Eylul (Torbali), Kocatepe (Afyon i Iscehisar), Dumlupinar (Gediz), Mersin (mut). Wiele ośrodków przemysłowych otwiera we własnym zakresie centra szkoleń, w których można poznać rzemiosło i współczesne metody obróbki kamieniarskiej. Wykształceni pracownicy, od inżynierów i technologów, po szeregowych pracowników kopalni a także specjaliści od marketingu i promocji, tworzą grupę ludzi, która ma zapewnić dalszy rozwój tureckiego kamieniarstwa. Powstają również ośrodki przyzakładowe jak chociażby planowany ośrodek kształcenia w obróbce marmuru, który ma być zlokalizowany pomiędzy miastem Gebze a wioską Koseler w specjalnej strefie ekonomicznej.Moda na trawertyn oraz marmur w wersji “antykowanej” zrodziła się we Włoszech ale to właśnie tureckie firmy kamieniarskie dołożyły największych starań, by o tych nowych fakturach kamieni było na świecie głośno.Powierzchnie “antyczne” kamiennych płytek i płyt - czyli o szacownej fakturze nadawanej materiałom przez działanie czasu i używanie - uzyskiwane są na materiałach kamiennych w procesie produkcyjnym. Sztuczne nadanie wiekowego wyglądu powierzchniom kamiennych wyrobów dokonuje się poprzez zaokrąglenie i starcie krawędzi a także uzyskanie miękkich, pastelowych barw w przypadku jasnych materiałów barw. Efekt antyczny zazwyczaj nadawany jest elementom o geometrycznych kształtach (okrągły, kwadratowy, prostokątny, trójkątny) ale można go spotkać również na większych elementach, takich jak kolumny, kominki. Jedną z metod uzyskiwania opisywanej faktury jest stosowanie środków chemicznych. Proces ten nazywany jest “kąpielą kwasową”. Wykorzystuje się go w obróbce powierzchniowej takich kamieni, jak trawertyn, marmur, wapień, alabaster, czy breccia. Materiały te poddane działaniu odpowiednio przygotowanych kwasów zmieniają swą powierzchnię na skutek nierównomiernego odpadania elementów wierzchniej warstwy. Ostatecznie rezultatem oddziaływania kwasem jest powierzchnia, jaką można zaobserwować na kamieniach poddanych działaniu różnych wpływów na przestrzeni nawet setek lat. W zależności od stopnia reagowania danego materiału na kwas otrzymujemy różne formy powierzchni antycznej. Stosowanie chemii pozwala oddziaływać na dany materiał punktowo, jak za pociągnięciem pędzla, lub totalnie na całą powierzchnię.Zdarza się iż materiał o antycznej fakturze poddaje się dalszej obróbce. Najczęściej spotykane kombinacje to antyk poddany piaskowaniu bądź antyk poddany młoteczkowaniu. Po dokonaniu wszystkich niezbędnych zabiegów, oprócz czyszczenia materiału w celu pozbycia się resztek szkodliwych substancji, następuje zazwyczaj szereg zabiegów impregnacyjnych, takich jak nanoszenie wosków czy żywic, w celu zwiększenia odporności materiału na działanie kwasów czy wody.Mechaniczne nadawanie faktury typu antyk wykonuje się przy zastosowaniu maszyn: obrotowej, pracującej niczym tradycyjna betoniarka, lub wibrującej. W obydwu przypadkach poddawane procesowi “postarzenia” kamienne elementy zostają umieszczone w maszynie, do której następnie wprowadza się wodę lub mieszankę wody i materiału ściernego (np. piasku). Maszyna obrotowa obraca materiałem, czego skutkiem jest jego ocieranie i zderzanie z wewnętrzną ścianą komory cylindra - następstwem tego jest kontrolowana degradacja wierzchniej części kamienia. W drugim przypadku ruch obrabianego materiału odbywa się w kierunku góra - dół, efekt antyczny dzięki zastosowaniu różnych prędkości może być mocno zróżnicowany. Trawertyn oraz marmur o antycznej fakturze w ostatnim czasie cieszą się entuzjazmem architektów i projektantów wnętrz. W swych pracach projektowych skłaniają się oni ku stosowaniu kamieni o jednakowych barwach bądź o podobnym odcieniu ale najwyżej dwóch. Wyraźne są też preferencje co do formy geometrycznej i tak najbardziej popularne są kwadratowe lub prostokątne płytki modularne w wielkościach od 15 do 25 cm układane klasycznie. Często te tradycyjne układy wzbogaca się stosując małe elementy dekoracyjne, tzw. wkładki, w postaci trójkątów, rombów lub innych niestandardowych form geometrycznych. Efekt rustykalny natomiast uzyskuje się poprzez szerokie łączenia zastosowanych płytek wypełnione ciemnymi fugami. Materiały kamienne typu antyk łatwo komponują się w takich miejscach, jak kuchnie czy łazienki. Do zalet zaliczyć można też łatwość łączenia ich z drewnem oraz ceramiką.

Nowoczesny salon sprzedaży mebli kuchennych

Nowoczesną sprzedaż mebli kuchen-nych w Niemczech, których ważną częścią dekoracyjno użytkową jest kamień, przedstawił dziennikarzowi naszej gazety właściciel firmy Rex Granit, pan Ewald Mattes.Oto jego wizja. Salon sprzedaży systemów kuchennych to miejsce, gdzie każdy zainteresowany ma okazję dowiedzieć się wszystkiego na temat sprzętu używanego w kuchni. Oprócz funkcji handlowej miejsce to powinno stwarzać okazję do zdobycia informacji na temat różnych sposobów zagospodarowania przestrzeni, w której codziennie będzie przyrządzany posiłek, a nierzadko przeznaczonej też do spędzania wolnego czasu w gronie rodziny czy znajomych. W miejscu takim, tzn. w salonie sprzedaży systemów kuchennych, nie może zabraknąć informacji na temat zalet zastosowania kamienia na blaty kuchenne, na przykład z granitów, wielości ich kolorów, możliwości komponowania ich z różnymi elementa-mi zabudowy kuchni jak szafki, zlewo-zmywak, piecyk elektryczny. Istotną informacją przy tym jest zaznajomienie klienta ze sposobami zabezpieczenia powierzchni kamienia naturalnego, na przykład przez zastosowanie impregnacji dostępnymi środkami zabezpieczającymi. Będąc w salonie zainteresowany może dobrać poszczególne elementy osobiście w specjalnie przygotowanym do tego miejscu, które daje mu sposobność tworzenia swej przyszłej kuchni od faktury i koloru kamienia poczynając przez rodzaj materiałów, z których wykonane są szafki, rodzaj piecyka elektrycznego, po dobór klamek do zabudowy, kraników, zlewozmyka i temu podobne detale. Oczywiście dla osób, które nie mają czasu lub też polegają na estetyce gotowego designu przygotowuje się gotowe projekty. Ważnym elementem marketingowym jest udostępnienie klientowi dostępu do opinii tych, którzy z oferty salonu już skorzystali. Do tego celu przygotowano specjalną tablice, na której powieszono faksy, listy od zadowolonych klientów a nawet zdjęcia kuchni w ich prywatnych domach. Wszystko po to, by wpłynąć na decyzję klienta i jednocześnie wprowadzić trochę domowej atmosfery, w której poczuje się on bezpiecznie i komfortowo. Temu też celowi dobrze służy specjalnie przygotowane miejsce dla milusińskich klientów, którzy w czasie dokonywania zakupów mogą bawić się, wyżywać się artystycznie w specjalnie przygotowanym dla nich otwartym pomieszczeniu. Tak przygotowany salon sprzedaży jest wyrazem doskonałej znajomości współczesnej sztuki prezentacji swojej oferty.W Niemczech zakupu kuchni dokonuje się poprzez firmy specjalizujące się w oferowaniu gotowych zestawów zabudowy powierzchni. Firmy takie zaopatrują się w poszczególne elementy zestawu nie u ich producenta, ale u pośredników. Firma Mart Wart jest sprzedawcą takich kompletnych zestawów kuchennych, ale poszczególne elementy zakupuje od producentów a w tylko przypadku niektórych elementów zabudowy jest ich producentem. Przewaga zakupów w takiej sieci sprzedaży kompletnych kuchni wynika oczywiście z tego, że zakupu kuchni lub poszczególnych elementów dokonuje się po cenach producenta. Rosnąca popularność kamienia jako materiału na blaty kuchenne sprawia, że na przykład firma Mart Wartu obecnie sprzedaje 90% - 95% wszystkich kuchni z blatami z granitu. Firma Mart Wart powstała 15 lat temu, dwa lata później rozpoczęła sprzedaż kuchni na terenie całych Niemiec, przeważnie w dużych miastach. W tamtym czasie przeprowadziła dosyć innowacyjne jak na ówczesne czasy badania marketingowe, by rozpoznać preferencje klientów przygotowujących się do zakupu kuchni i wyposażenia wnętrza. W rozmowach z klientami badano takie elementy jak: preferowany rodzaj kuchni (kompletny zestaw czy wybrane elementy składowe), jakie urządzenia elektryczne mają się w niej znaleźć, rodzaj kuchenek, oświetlenia, preferowane blaty kuchenne (rodzaj materiałów) i tak dalej. Ciekawym wynikiem tych badań był fakt, że około 50% potencjalnych klientów zainteresowanych zakupem kuchni twierdziło, iż wolałoby zakupić kuchnię z granitowym blatem kuchennym niż z laminatem. Oczywiście wówczas nie istniały jeszcze kompleksowe zaopatrzenie firm specjalizujących się w sprzedaży kuchni w blaty granitowe. Co ciekawe, z tych 50% osób zainteresowanych wyposażeniem kuchni w blat z kamienia tylko 3% dokonywało zakupu. Wiązało się to z trudnością zaopatrzenia firm sprzedających kuchnie w blaty granitowe i zbyt małą informacją na ten temat wykorzystania kamienia naturalnego w kuchni, wtedy również istniało wiele stereotypów takich jak na przykład ten, że na przykład materiał może się połamać, że jest szkodliwy dla zdrowia itd. Mark Wart szybko się zorientował w tym, że problemem niskiego wykorzystania kamienia naturalnego na blaty kuchenne nie jest ich wytwarzanie ale samo prowadzenie polityki sprzedaży takiej kuchni i odpowiedniego marketingu tego produktu w odpowiedniej kombinacji. To były początki zainteresowania tej sieci sprzedaży kuchni, która zaowocowała podjęciem współpracy pomiędzy firmą kamieniarską Rex Granit. Producent mebli Mark Wart prezentuje swoimi wyrobami duże możliwości tkwiące w kamieniach, jeżeli idzie o kształtowanie przestrzeni kuchni. Należy tutaj podkreślić, iż poszczególne elementy projektów kuchni przygotowywane są przez projektantów firmy, którzy kierując się uwagami klientów, ciągle udoskonalają łączenia materiałów, ich kształt, wzór itd. Ciekawym przykładem może być blat granitowy o grubości dwóch centymetrów ze stelażem aluminiowym tej samej grubości. Krawędzie są dwukolorowe, dzięki jednorodnemu kolorowi stelaża oraz dowolnie wybranemu kolorowi kamienia. Innym sposobem interesującego tworzenia blatów, niosącego ze sobą nowy walor estetyczny, jest łączenie dwóch różnych płyt kamiennych ze sobą, co w efekcie daje dwukolorowe krawędzie blatu. W tym przypadku można łączyć różne grubości materiału. Na przykład 2cm plus 2cm, 3cm plus 2cm itd. Możemy tworzyć dwie warstwy z kamienia tego samego rodzaju lub z dwóch rodzajów kamienia w celu uzyskania na krawędziach efektu różnicy kolorów. Możliwości wykańczania samych krawędzi blatu są też ogromne i zależą jedynie od wybranej grubości materiału.Prezentacji kuchni w salonie towarzyszy tabliczka objaśniająca poszczególne elementy składowe kuchni i tak w przypadku kamiennego blatu kuchennego podana jest nazwa kamienia, rodzaj oferowanej powierzchni poler, szlifowana, silkline (specjalnie opatentowana przez firmę Rex Granit faktura pół matowa osiągana w wyniku połączenia płomieniowania ze szczotkowaniem).

ll edycja konkursu dla studentów architektury pn. "Kamień-piękno natury"

Zapraszamy wszystkie firmy zainteresowane sponsoringiem do kontaktu z redakcją
„Świata Kamienia” pod
nr. tel. 077 / 402-14-57.

Pomóż młodym architektom poznać kamień naturalny!Wzbudź świadomość kamienia wśród młodych ludzi!  Kłania się poznańska laureatka konkursu. Po pełnym perypetii powrocie z Werony jestem pełna zapału do pracy z kamieniem. Od kilku lat zajmuję się (inwentaryzacje, projekty, podręcznik budowania) architekturą wsi Pomorza Zachodniego. Wykorzystując kontakt z kamieniem, jaki pewnie długo mi się nie przytrafi - na fali wrażeń z Werony - przygotowuję opracowanie dotyczące zastosowania kamienia w istniejącej, zabytkowej architekturze wsi pomorskiej oraz możliwości jego współczesnego - nowoczesnego wykorzystania. Jeśli jesteście Państwo zainteresowani tym tematem to chętnie przygotuję materiał do publikacji w formie tekstowo-fotograficzno-rysunkowej.Poruszyłam na uczelni temat wykładu(ów!) na temat kamienia; spotkał się z dużym zainteresowaniem ze strony zarówno studentów, jak i prowadzących. Myślę, że powinniście Państwo zająć się tą formą promocji kamienia wśród młodych architektów. Proponuję pomoc organizacyjną ze strony mojej katedry i uczelni. pozdrawiam!Magdalena Gendek, laureatka wyróżnienia I edycji konkursu „Kamień-piękno natury”.Trzeba tylko dotrzeć z informacją do studentów architektury i do pracowni projektantów budowli. Zaprezentować im materiały, pogłębić ich wiedzę, zachęcić do wykorzystania surowca. Jak to zrobić? Może prelekcje, wykłady na Akademii Sztuk Pięknych? Może zaproszenie do udziału w targach kamieniarskich? A może organizowanie konkursów, takich jak ten ogłoszony przez „Świat Kamienia”, a rozstrzygnięty na strzegomskim festynie kamieniarski.Zenon Kiszkiel, prezes firmy Kamieniarstwo Zenon Kiszkiel

PIERWSZĄ EDYCJĘ KONKURSU SPONSOROWALI:
Kamieniarz Bożena Modlińska
Veronafiere  organizator targów Marmomacc
Quarella Spa
Juma Natursteinwerke
GmbH & Co. KG

Kościół niczym kwiat w lufie

W podwarszawskim Międzylesiu przy ul. Bursztynowej przy wjeździe do szpitala kolejowego stoi kościół wyjątkowy. Tak z pewnością można stwierdzić, gdy wziąć pod uwagę, że jako oaza miłości i dom Boży do jego wzniesienia zastosowano materiały przeznaczone do zgoła odmiennych celów. Chodzi mianowicie o użycie łuków z hangaru dla samolotów bojowych. Z zewnątrz obiekt ten nie wyróżnia się czymś szczególnym, aktualnie jest jeszcze w fazie prac elewacyjnych, tak więc przygotowując niniejszy materiał celowo zrezygnowano z obfotografowania go od strony ulicy. Interesujące jest wykończenie wnętrza. Jest tu pokaz kamieniarki godny odnotowania, czego zresztą niniejszy artykuł jest próbą. Dominuje piaskowiec żarnowski, co jakby nadaje kościołowi, jego wnętrzu, polski charakter. Wyłożenie ścian o krzywiźnie łuku możliwe było dzięki wycięciu z bloku kątownika o wymiarach 60x25 cm, który następnie był profilowany w łuk o wymiarze 13 m. Mocowania dokonano przy zastosowaniu specjalistycznych uchwytów ze stali kwasowej. Piaskowiec stanowi tu dominantę, miejscami pokrywają go interesujące ikony. Elewacja została wykonana z płytek piaskowca o wymiarach 30x70 cm i grubości 4 cm. Wszystko mocowane na uchwytach: po dwa konstrukcyjne i dwa dystansowe na każdą płytkę, w której znalazły się również tulejki plastikowe dla umożliwienia ruchów piaskowca. Całość układana bez zalewki z trzy centymetrowym dystansem dla wentylacji powietrza. Posadzkę wyłożono polskim marmurem z Morawicy, dodając elementy dekoracyjne z afrykańskiego czarnego granitu z Zimbabwe. Całość kładziona w macie. Kamieniarkę wykonał zakład pana Jana Oklesińskiego.

Metropolitan zwycišzca

Œwiat Kamienia: Budynek Metropolitan w Warszawie z wielu względów jest wyjštkowy, już choćby dlatego, że w tej częœci Europy jest pierwszym biurowcem o najwyższym standardzie tzw. “potrójnego A”. Poza tym jest to pierwszy budynek zaprojektowany w Polsce przez architektów sir Normana Fostra z biura architektonicznego Foster & Partners. A ponadto również jako pierwszy otrzymał prestiżowš nagrodę na targach nieruchomoœci MIPIM w Cannes. Jak doszło do powstania projektu tego budynku? Darron Haylock, Foster & Partners: O potrzebie zaprojektowania takiego obiektu dowiedzieliœmy się bezpoœrednio od inwestora firmy Hines. Odwiedzili nas w naszym londyńskim biurze w celu przeprowadzenia bezpoœredniego wywiadu co do możliwoœci podjęcia się tego zadania. Nasze biuro wzięto pod uwagę ze względu na nasze doœwiadczenie przy realizacji projektów architektonicznych w miejscach tzw. wrażliwych, które majš charakter historyczny. Za nami przemawiały również liczne zrealizowane obiekty w podobnych do Warszawy ważnych dla kultury miejscach, jak chociażby Carre d'Arts we francuskim Nimes.“ŒK”: Obecnš architekturę Warszawy tworzš kontrastujšce ze sobš historyczne budowle, pozostałoœci realnego socjalizmu oraz nowe obiekty wzniesione w okresie transformacji. Czy nie stanowiła wyzwania dla projektanta koniecznoœć odniesienia się do takiego stanu rzeczy? Darron Haylock: Wiele czasu poœwięciliœmy analizie miejsca. Wiadomš sprawš jest, że nie projektuje się obiektu bez wczeœniejszego zapoznania się z całš infrastrukturš otoczenia. Niewštpliwie pomocne były nasze konsultacje prowadzone z warszawskim biurem architektonicznym JEMS, które pomagało nam w zrozumieniu istoty miejsca, jego historii, przeznaczenia, rangi, czyli wszystkich aspektów zwišzanych z wrażliwoœciš architektonicznš Warszawy. Poza tym uważam, że sami dobrze przygotowaliœmy się pod tym względem przenoszšc nasze doœwiadczenia zwišzane z zaprojektowanš przez nas wczeœniej i zrealizowanš w 1993 roku galeriš sztuki Carre d'Arts we Francji. Warszawski pl. Piłsudskiego oraz miasto Nimes to miejsca o szczególnej wartoœci historycznej, przez co podobne do siebie. W Nimes musieliœmy zaprojektować nowš galerię sztuki zaraz obok œwietnie zachowanej œwištyni rzymskiej. Tam też głównym wyzwaniem było,aby nowy obiekt nawišzywał do historii a zarazem dawał œwiadectwo nowej wartoœci. W ten aspekt szczególnie zaangażowany był sam sir Norman Foster. Przy realizacji Metropolitana prowadzone były cišgłe konsultacje z warszawskim konserwatorem zabytkowych pomników. Wspólnym celem stało się zaprojektowanie nowoczesnego obiektu sšsiadujšcego z historycznymi budowlami, tak aby nowy obiekt miał tš samš wysokoœć, masę oraz wykonany był z podobnych materiałów bez uciekania się w pastiż.“ŒK”: Jakie były pierwsze skojarzenia zwišzane z Warszawš? Darron Haylock:: Zdecydowanie historia i znaczenie tego miasta dla waszego kraju.“ŒK”: Jakie sš charakterystyczne cechy Metropolitana?Darron Haylock:: Budynek rozcišga się od œrodka w wyznaczonych przez geometrycznš bryłę pięciu kierunkach. Dzięki zastosowanej geometrycznej formie zaznacza na placu swojš obecnoœć. Należy tutaj dodać, że nie chcieliœmy tej bryły zamykać, by nie stała się tylko twierdzš osadzonš na placu. Œrodek jest otwarty, a powstały w ten sposób dziedziniec o œrednicy 50 metrów udrażnia całe miejsce dajšc możliwoœć przechodniom obierania sobie skrótów poprzez budynek. To bardzo ważne, ponieważ sam plac Piłsudskiego ma właœnie charakter otwartej przestrzeni, na której gromadzš się ludzie. Swobodne przemieszczanie to element naszego obiektu, element społeczny, który sprawia, iż obiekt nie kłóci się ze zdefiniowanš jakoœciš samego placu. Następnym elementem również majšcym czynnik społeczny jest usytuowanie kafejek oraz restauracji na obrzeżach budynku. Drzewa otaczajšce dziedziniec oraz wodospad to dalsze podkreœlenie wartoœci publicznej miejsca. Tak samo ze œwiatłem, które na poziomie pierwszego pietra otacza całe miejsce. “ŒK”: Wysokiej klasy obiekty wymagajš zastosowania najlepszych materiałów a kamień naturalny wydaje się być tu idealny. Jakie kamienie zostały zastosowane przy obiekcie? Darron Haylock: Kontynuujšc wczeœniejsze pytanie, a zarazem nawišzujšc do tego, o co pan zapytał - kamień to wyróżniajšcy element fasady Metropolitana, która w przeważajšcej częœci jest oszklona od podłoża po dach tak, aby zoptymalizować iloœć œwiatła dziennego dostajšcš się do wnętrza budynku i tak, by móc w pełni wykorzystać widok na plac i otaczajšce go historyczne zabudowania. Ta determinacja, by budynek mógł być przejrzysty, musiała być pogodzona z potrzebš zachowania odpowiedniej wizualnej masy obiektu, która charakterystyczna jest dla otoczenia.“ŒK”: Skšd pomysł, aby zastosować granitowe płyty kamienne jako stateczniki. Czy nie czyniš one obiektu cięższym, który wydaje się załamywać pod ich wpływem. Pozostaje również kwestia samego dopływu œwiatła, czy nie kłóci się z założeniami projektu? Darron Haylock: Wręcz przeciwnie. Ale będę odpowiadał po kolei, tak aby zrozumiała była idea takiego projektu. Zastosowanie kamienia wišże się z całym procesem i analizš dotyczšcš materiału. Został wybrany granit między innymi ze względu na warunki atmosferyczne, ale nie tylko. Dzięki zastosowaniu granitu uzyskujemy wspomnianš już przeze mnie masę obiektu, która koresponduje z otoczeniem. Odpowiednie nachylenie płyt kamiennych na samej elewacji daje dwa efekty. Jeœli spoglšdamy na obiekt pod skosem uzyskujemy wrażenie solidnoœci całej konstrukcji jego elewacji, gdy zaœ przesuniemy się i spojrzymy na wprost, to mamy wspomnianš przez mnie przezroczystoœć i poczucie lekkoœci. Fakt, iż został zastosowany taki, a nie inny granit to też wynik prowadzonych przez nas symulacji. Dobrana została kolorystyka kamienia, stopień użylenia, rodzaj faktury, gruboœć. Wszystko to poparły badania i analizy, czyli zanim budynek powstał, mieliœmy pełnš wizualizację tego, co uzyskamy. W całym projekcie nie było zatem żadnego przypadku. Bogate użylenie kamienia jest również elementem, który zmienia się na całej elewacji w momencie, gdy spacerujemy obok obiektu. Wracajšc do kwestii œwiatła, muszę powiedzieć, że ten element był dokładnie sprawdzony, a każdy kto odwiedził biura w œrodku budynku wie, jak dobrze œwiatło przenika do wnętrza. Poza tym to właœnie kamień poprzez odpowiednie jego zamontowanie na elewacji wręcz potęguje i skupia padajšce na niego promienie. Bardzo dużš rolę odegrała tutaj nasza współpraca z firmš Arup, która specjalizuje się w montażu elewacji to między innymi oni byli w stanie dopasować ten element w sposób, jaki sobie zaplanowaliœmy. Jest jeszcze jeden efekt, który cechuje zastosowanie tych granitowych stateczników. To odpowiednia gra cienia na elewacji.ŒK: Sam wybór kamienia zapewne podyktowała współpraca z jego dostawcš. W przypadku Metropolitana był nim...  Foster & Partners: Kamień dostarczyła włoska firma Campalonghi. Dzięki bardzo dobrej współpracy oraz konsultacji, jakš mieliœmy z nimi sšdzę, iż dobrano odpowiednie materiały zarówno pod względem jakoœci, jak i rodzaju zastosowanych wykończeń. Taka wzajemna pomoc na linii architekt - dostawca kamienia jest nieodzowna. Kamień to specyficzny materiał, do którego należy podchodzić w jemu tylko właœciwy sposób. Ważne jest, by zrozumieć jego właœciwoœci, specyfikę, możliwoœci otrzymania różnych faktur itp. Tych informacji najwięcej można uzyskać właœnie od dostawcy. We wnętrzu zostały zastosowane trzy odmiany granitu. Wnętrze recepcji wyłożone panelami z polerowanego granitu Zimbabwe Black montowanymi w systemie "open-joint". Posadzka zaœ z płomieniowanych płyt Impala Black, dla kontrastu dołšczony był granit River White. Dziedziniec wyłożony zaœ został Maritacš, która szczególnie dobrze prezentuje się, gdy spadnie deszcz. Wyglšda to naprawdę interesujšco. Także w tym przypadku zastosowanie materiału kamiennego było konsultowane a efekt przewidziany. Jako ciekawostkę mogę podać, że na przykład na wszystkich posadzkach zarówno wewnštrz, jak i na zewnštrz obiektu przeprowadziliœmy wczeœniejsze tzw. walk-ups, czyli zanim zastosowaliœmy materiał, został on dobrze schodzony, tak aby dowiedzieć się, jaki będzie efekt poruszania się po materiale. Podsumowujšc to między innymi kwestie zwišzane z zastosowaniem kamienia wymagały przez nas specjalnego podejœcia. Wiedzieliœmy o tym od poczštku, gdyż nie był to pierwszy raz, kiedy stosujemy różne materiały w tym granit. Poza tym każdy nasz projekt w jakimœ stopniu wymaga zastosowania kamienia.ŒK: A jakie cechy kamienia wydajš się dla architekta najciekawsze? Foster & Partners: Wydaje mi się, że właœnie możliwoœć uzyskania różnych faktur kamienia. To elementy współczeœnie bardzo poszukiwane, by móc operować różnymi wykończeniami powierzchni. Jeden materiał kamienny może zaoferować parę bardzo ciekawych wykończeń, co nie jest możliwe w przypadku innych materiałów. Poza tym to, że jest on jednak ekskluzywny i naturalny też jest ważne, szczególnie przy realizacjach takich jak Metropolitan. SK: W Anglii zabytkami stojšcej, wykonano wiele obiektów z kamienia, np. z wapienia z Bath czy też portlandzkiego, wielu architektów nadal pomija kamień w swoich projektach. Jak pan myœli w czym tkwi problem. Czy to tylko kwestia promocji a może brak edukacji albo jeszcze jakiœ inny czynnik? Foster & Partners: Szczerze mówišc uważam, że każdy z tych elementów po trochę. Jeœli chodzi o promocję, to proszę tylko spojrzeć na branże takie, jak szklana czy też metalowa. Obecna tendencja stosowania szkła jako materiału elewacyjnego nie wzięła się znikšd. To efekt silnych kampanii firm z tej branży wœród œrodowisk architektonicznych. To reklama zarówno w mediach, jak i bezpoœrednia podczas organizowanych przez branżę szklanš konferencji na temat nowych technologii stosowania szkła. Również branża metalowa prowadzi intensywny marketing swoich produktów - stšd też wypromowana ostatnio moda szkło i metal. Tego sšdzę brakuje w branży kamieniarskiej. Edukacja to również problem. Należy bowiem zdać sobie sprawę, iż do kamienia architekt musi mieć odpowiednie podejœcie. Poza tym musi mieć aktualizowanš wiedzę na jego temat, a tej wydaje mi się wcišż brakuje. Szczególnie wyraŸnie da się to zauważyć w przypadku wiadomoœci co do tak istotnych czynników, jak dostępnoœć kamienia, możliwoœci uzyskania różnych jego faktur.ŒK: To prawda, przecież obecna technologia obróbki kamienia naprawdę poszerzyła i to na wielkš skalę możliwoœci jego stosowania. Foster & Partners: Tak to prawda. Przykładem jest tutaj sama technologia cięcia, dzięki której można uzyskać płyty gruboœci 1cm do tego stabilne i wytrzymałe. Dochodzi jeszcze możliwoœć uzyskiwania dowolnych kształtów takich materiałów dzięki cięciu piłami linowymi. To wszystko sprawia iż obecnie kamień stosować można w wielu miejscach, gdzie wczeœniej było to nie do pomyœlenia. Pewnych uwarunkowań zwišzanych ze specyfikš kamienia pewnie nie unikniemy ale te możliwoœci bardzo zwiększyły się, kwestia tylko, aby te wszystkie nowinki systematycznie nam przekazywać. Tutaj wydaje się tkwi klucz do całej kwestii stosowania kamienia we współczesnej architekturze.ŒK: Dziękuję za rozmowę i życzę dalszych sukcesów oraz nowych realizacji na terenie naszego kraju.