Z Warty wyłowiono prawie sto części nagrobków żydowskich pochodzących ze zniszczonego kirkutu w miejscowości Mstów. Na kamiennych i żeliwnych tablicach zachowała się część symboli oraz napisów w języku hebrajskim.

Dawny cmentarz żydowski założono w Mstowie pod koniec XIX wieku. Obecnie pozostało po nim kilka macew oraz zarys wapiennego muru.  Niewielka nekropolia została zdewastowana podczas II wojny światowej, kiedy to Niemcy zniszczyli kirkut. Część macew znalazła się w rzece, inne natomiast posłużyły jako budulec chodników.

Odkrycia dokonali archeolodzy z Uniwersytetu Łódzkiego. Znalezisko jest efektem projektu badawczego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego „Miejsca pamięci i zapomnienia. Badania interdyscyplinarne na północnych terenach Jury Krakowsko-Częstochowskiej”. Program realizowany jest w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Najpierw rozkopano część śmieciowego rumowiska na nabrzeżu, gdzie natrafiono na fragmenty nagrobków wykutych z piaskowca. Dużo więcej znaleziono w rzece.

Macewy przez lata  upodobniły się do naturalnych tu kamieni wapiennych, zatem niełatwo było odróżnić jedne od drugich. W trakcie prac badawczych udało się wydobyć z Warty około stu fragmentów nagrobków. Część z nich jest wykonana z piaskowca, inne są żeliwne. Na macewach zachowały się napisy w języku hebrajskim oraz symbole mówiące o zawodach mieszkańców przedwojennego Mstowa. Obecnie trwa oczyszczanie i katalogowanie wydobytych z dna rzeki fragmentów. Następnie rozpocznie się odczytywanie napisów.

Oprac. D.Ś.
Fot: www.sztetl.org.pl