ZAKŁADOWA KONTROLA PRODUKCJI
Członkostwo w UE obliguje polskich producentów z rynku kamieniarskiego do spełnienia określonych kryteriów, związanych z wyrobami budowlanymi z kamienia (płyty okładzinowe, płyty podłogowe i schodowe, płyty do zewnętrznych nawierzchni drogowych, płytki modułowe, krawężniki, kostka brukowa). Zgodnie z przyjętą w 1988 roku dyrektywą Rady Wspólnot Europejskich oznaczoną nr. 89/106/EWG, wszystkie państwa członkowskie ponoszą odpowiedzialność za zapewnienie, aby obiekty budowlane naziemne i podziemne, które na ich terytoriach były projektowane i wykonywane w sposób nie zagrażający bezpieczeństwu ludzi, zwierząt domowych i mienia, uwzględniając przy tym interes dobra ogólnego i inne zasadnicze wymogi. Państwa członkowskie muszą dostosować swoje przepisy do tej dyrektywy. 16 kwietnia 2004 roku została w Polsce uchwalona ustawa o wyrobach budowlanych, która wdraża postanowienia dyrektywy. Wynika z niej, że producenci wyrobów budowlanych zobowiązani są do tzw. oceny zgodności z normami unijnymi tych wyrobów.
Jednym z elementów oceny jest Zakładowa Kontrola Produkcji. Kilka artykułów z tej ustawy przytoczę, ponieważ są ważne i należy o nich pamiętać:
Wyrób budowlany nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, jeżeli jest oznakowany znakiem CE, co oznacza, że dokonano oceny jego zgodności na podstawie normy zharmonizowanej lub europejskiej aprobaty technicznej bądź krajowej specyfikacji technicznej państwa członkowskiego unii.
Następny zapis pochodzi z rozdziału 3 tej ustawy, noszącego tytuł „Organy właściwe w zakresie kontroli i postępowania administracyjnego w sprawie wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu oraz obowiązki tych organów”.
Organami właściwymi w sprawach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu w zakresie uregulowanym niniejsza ustawą o systemie zgodności są: Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego i Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego. Do obowiązków Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego należy: prowadzenie kontroli planowych i doraźnych, prowadzenie postępowań administracyjnych w I instancji, udział w kontrolach prowadzonych przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego, zlecanie badań pobranych w toku kontroli próbek wyrobów budowlanych.
Rozdział 4 „Kontrola wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu”. Właściwy organ wszczyna kontrolę z urzędu w przypadku wyrobów budowlanych, o których mowa w artykule piątym lub też na wniosek prezesa Urzędu Ochrony Konsumentów i Konkurencji. Kontrolę przeprowadza się w siedzibie kontrolowanego lub miejscu wykonywania jego działalności w czasie jej wykonywania oraz w obecności kontrolowanego. W czasie kontroli kontrolujący może żądać od kontrolowanego producenta przedstawienia w wyznaczonym terminie w szczególności: deklaracji zgodności wyrobu budowlanego, następnie sprawozdania z przeprowadzonych badań i informacji o wewnętrznej, czyli Zakładowej Kontroli Produkcji.
Jeśli chodzi o Zakładową Kontrolę Produkcji, to są wydane normy unijne, np. na krawężniki, płyty z kamieni naturalnych do nawierzchni zewnętrznych, kostkę brukową. W każdej z tych norm rozdział 5.3 dotyczący Zakładowej Kontroli Produkcji. Poniżej przytoczę treść tego rozdziału:
- System Zakładowej Kontroli Produkcji powinien być opracowany i udokumentowany przed rozpoczęciem produkcji;
- System Zakładowej Kontroli Produkcji powinien składać się z procedur wewnętrznej Kontroli Produkcji w celu zapewnienia zgodności właściwości wyrobów wprowadzonych na rynek z wymaganiami niniejszej normy lub wartościami zadeklarowanymi przez producenta;
- Kontrola wewnętrzna powinna składać się z regularnych inspekcji sprawdzających i badań oraz sposobów wykorzystania wyników w odniesieniu do kontroli dostarczonych materiałów, przyrządów, procesu produkcyjnego i wyrobu surowców;
- Specyfikacje wszystkich dostarczonych materiałów i procedury stosowane w celu upewnienia się co do ich zgodności ze specyfikacją powinny być udokumentowane.
Punkt 5.3.2. Proces produkcyjny:
- Należy wskazać część zakładu i określić istotne cechy procesu produkcyjnego, podając częstość inspekcji i badań kontrolnych, łącznie z kryteriami dotyczącymi zarówno przyrządów, jak i prac będących w toku;
- Należy podać działania podejmowane wtedy, gdy wartości kontrolowane lub kryteria nie są spełnione;
- Przyrządy do ważenia i wykonywania pomiarów powinny być wzorcowane, a procedury, częstotliwość, kryteria ustalone.
Punkt 5.3.3 Badanie wyrobu gotowego:
- Należy określić plan pobierania próbek do badania wyrobów gotowych, wyniki badań powinny być zapisane i udostępnione w czasie kontroli.
- Jeżeli w procedurze badawczej stosowane są badania alternatywne w stosunku do badań odniesienia, to ich korelacja z tymi badaniami powinna być dostępna podczas kontroli.
- Wszystkie przyrządy do badań powinny być wzorcowane, a procedury, częstotliwość, kryteria ustalone.
Punkt 5.3.4 Kontrola zapasów
- Kontrola zapasów wyrobów gotowych łącznie z procedurami dotyczącymi postępowania z wyrobami niezgodnymi z wymaganiami powinna być szczegółowo określona.
Te zapisy są w każdej z norm unijnych, oznakowanych PN-EN. Jest tu jeszcze załącznik ZA, który podaje według którego systemu atestacji zgodności wyrób jest wprowadzony, jak ma wyglądać deklaracja zgodności, znak CE, który można umieszczać wtedy, gdy jest wdrożony system Zakładowej Kontroli Produkcji.
Normy można nabyć zwracając się pod adresem:
Polski Komitet Normalizacji,
Wydział Marketingu i Sprzedaży,
ul. Świętokrzyska 14,
00-050 Warszawa,
faks: 022 55 67 787,
System Zakładowej Kontroli Produkcji
„Księga Zakładowej Kontroli Produkcji” – jest to dokument, który opisuje cały proces kontroli zgodnie z wymaganiami normy, jak należy kontrolować, kiedy, w jakich odstępach czasu itd. Spis treści tej księgi zawiera między innymi:
„Postanowienia ogólne” - czyli decyzja o tym, że w danym zakładzie taki system będzie wdrażany. Zarządzenie wydaje kierujący firmą. Ustanowienie stanowiska o nazwie „Kierownik Zakładowej Kontroli Produkcji” – osoba je piastująca jest odpowiedzialna za wdrożenie, stosowanie w firmie systemu zakładowej kontroli produkcji.
Nawiązanie do normy PN-EN ISO 9000 z 2001 roku, systemy zarządzania jakością, podstawy i terminologia. Z tej normy są wypisane definicje oraz skróty stosowane w całej Księdze Zakładowej Kontroli Produkcji. Wymienione są normy obejmujące te wyroby, które w danej firmie są produkowane. Jest też schemat organizacyjny danego zakładu. Nawet gdy chodzi o jedno czy dwuosobowy zakład produkujący te wyroby, o których wspomniałem na wstępie, to musi mieć ten system wdrożony, udokumentowany, czyli musi być w firmie taka księga i opisane wszystkie procedury, dopiero wtedy może wystawiać deklaracje zgodności. Kolejne informacje dotyczą opisu, co, kto, na jakim stanowisku przeprowadza się kontrolę, kto za co jest odpowiedzialny i ma uprawnienia, jaki sprawuje nadzór. Wymienione są też tzw. postanowienia zasadnicze dla spełnienia wymogów dyrektywy 89, a ponadto - co to jest surowiec kamienny, kto zarządza procesem produkcyjnym, kwalifikacja surowca kamiennego, proces obróbki surowca, kontrola wyrobu i urządzeń pomiarowych, oznaczenie wyrobu znakiem CE, jak to się przeprowadza, postępowanie z wyrobem wadliwym, kontrola zapasami i nadzór zapasami, na koniec są wymienione dokumenty, które są stosowane, czyli wykaz procedur w systemie Zakładowej Kontroli Produkcji. Te procedury oparte są na normach - inne są dla kostki, inne dla krawężnika, inne dla płyt. Kolejny punkt to raport przeglądu systemu, sporządzany raz w roku; następnie karta niezgodności, lista zatwierdzonych podwykonawców, karta oceny podwykonawców, wykaz asortymentowy produkcji, protokół dopuszczenia maszyn do ruchu, harmonogram przeglądów maszyn, raport przyjęcia surowca, raport zakładu obróbczego, raport produkcji, czyli ta dokumentacja, którą normalnie się w zakładach stosuje. Zasada ogólna jest taka: jak najmniej biurokracji. Następnie, karta ewidencyjna wyposażenia pomiarowego, rejestr wyposażenia pomiarowego, protokół przyjęcia wyposażenia pomiarowego, harmonogram wzorcowań i sprawdzania wyposażenia. Przedostatni dokument to deklaracja zgodności, czyli CE. Księga obejmuję całość części dokumentacyjnej, która musi być przygotowana w firmie. Po przygotowaniu takiej księgi, po przeprowadzeniu szkoleń, kierownik zakładu wydaje zarządzenie określające, że został już system wdrożony i od tego momentu wolno znakować znakiem CE wyroby. Natomiast, jak już wspomniałem, kierownik Zakładowej Kontroli Produkcji jest odpowiedzialny za prowadzenie i stosowanie tych wymogów, bo w przypadku kontroli z Nadzoru Budowlanego po prostu trzeba udowodnić, że wyrób, który został przekazany do obrotu, jest wyprodukowany zgodnie z zapisem.
System Zakładowej Kontroli Produkcji zawiera dwa elementy, jeden element to księga Zakładowej Kontroli Produkcji i wszystkie procedury z tym związane, a drugi element to jest posiadanie wyników badań surowca, który jest używany do produkcji wyrobów finalnych. Badania surowca mają być przeprowadzone zgodnie z normami unijnymi. W tych normach jest określone, na jakie parametry ma być przebadany surowiec, bo te parametry później są w deklaracji i CE. W tej chwili większość firm już ma przebadany surowiec, ale producenci surowca nie wystawiają deklaracji CE na surowiec, na półfabrykaty, a wyłącznie na wyroby finalne - te, które są wbudowane w obieg budowlany. Deklaracje CE wystawia producent wyrobu finalnego, co oznacza, że jeżeli producentem wyrobu finalnego jest firma, która nie ma własnego surowca, tylko kupuje go od innego dostawcy krajowego czy z importu, to powinna żądać od tego dostawcy wyników badań surowca na takie parametry, jakie są wymagane dla danego wyrobu finalnego. Sugeruje tutaj, by żądać od dostawców surowca wyników badań, określając, co z danego surowca ma być wyprodukowane. Jeżeli tych badań nie będą miały zakłady kamieniarskie, to albo same muszą zlecić przebadanie surowca, albo nie będą miały prawa wystawienia deklaracji CE, z powodu nie przebadanego surowca.
