Siła brazylijskiego kamienia naturalnego

W ostatnich latach brazylijski przemysł kamieniarski poczynił ogromne postępy, w wyniku niebagatelnych inwestycji, jakich dokonały liczne w tym kraju zakłady obróbki kamienia i kopalnie poszukiwanych dziś w świecie materiałów kamiennych. Obecnie Brazylia jest bezsprzecznie jednym z wiodących krajów na światowym rynku kamienia naturalnego jako czołowy producent kamieniarski na świecie. Kraj ten jeszcze nigdy dotąd nie miał takiego znaczenia na arenie międzynarodowej oraz tak silnej pozycji jako eksporter oraz producent wyrobów gotowych. Razem z Włochami, Indiami, Turcją i Chinami znajduje się w gronie największych eksporterów kamienia naturalnego na świecie.

W ciągu ostatnich lat produkcja kamienia naturalnego w Brazylii wzrosła od 0,85 mln ton do ponad 2 mln ton. Na tym się jednak na pewno nie skończy, ponieważ prognozy na przyszłość wykazują dalszy, rosnący popyt światowych rynków na produkty z Brazylii. Obecnie więcej niż połowa produkcji tego kraju kierowana jest na eksport.

Rozwój i działalność kopalni i kamieniołomów na jej obszarze jest ściśle powiązana z zasiedlaniem ziem oraz długowiekową tradycją narodu. Brazylijski przemysł mineralny dostarcza blisko siedemnaście rodzajów różnych minerałów począwszy od rudy żelaza, poprzez złoto, a na kamieniach naturalnych, jak granit, marmur, wapień, piaskowiec kończąc.

W ciągu ostatnich sześciu lat Brazylia podwoiła wydobycie kamienia z 2,25 mln m³ do 4,5 mln m³. Wzrost ten oznacza jednocześnie zwiększenie udziału w globalnym rynku produkcji surowych bloków z 3,8 proc. do 5,3 proc. Jeśli chodzi o eksport wyrobów gotowych to w ostatnich pięciu latach Brazylia zwiększyła go aż czterokrotnie.

Krajowa produkcja kamienia. Brazylia jest znana na całym świecie ze swojego zróżnicowania geologicznego. Ten swoisty rodzaj bogactwa stwarza możliwości produkcji przy wykorzystaniu rozmaitych rodzajów skał, jak marmur, serpentyn (zielony marmur), granit, wapień, łupek, naturalne konglomeraty i wiele innych. Skały o zabarwieniu niebieskim i różnokolorowym są szczególnie cenione na rynku. Podobnie z materiałami żółtymi i złocistymi, których kolor jest ściśle powiązany z czynnikiem geologicznym i klimatem.

W 2005 r. Brazylia zajmowała 4. miejsce na świecie jako największy producent kamienia naturalnego z wynikiem 8 proc. Ponadto uplasowała się na 3. pozycji pod względem eksportu granitu (8,5 proc.) oraz na 2. jako największy eksporter łupków (16 proc.). Co więcej, kraj ten zajął 6. miejsce w kategorii wartości eksportu, który wyniósł 6 proc. wartości globalnej.

Eksport wyrobów gotowych i kamienia surowego. Brazylijski eksport kamienia naturalnego należy do zjawisk wyjątkowych w skali światowej. W 2006 r. wyniósł on 2,59 mln ton, co w przeliczeniu na wartość wyrażoną w walucie daje wynik w postaci ponad 1 biliona dolarów amerykańskich. W porównaniu do 2005 r. wartości te prezentują wzrost o ponad 32 proc. w przypadku zysków oraz o 20 proc. więcej sprzedanego kamienia.

Brazylijski eksport wyrobów gotowych z kamienia naturalnego jest w zdecydowanej większości nastawiony na rynek Ameryki Północnej. Specjaliści z branży kamieniarskiej twierdzą nawet, że brazylijski przemysł kamieniarski jest w tej chwili „na łasce” amerykańskiego sektora budowlanego oraz wciąż trwającego boomu na kamień naturalny w tym kraju. Niemalże 80 proc. z prawie 770 tys. ton na kwotę około 620 mln dolarów wyeksportowanych wyrobów gotowych trafiło do Stanów Zjednoczonych. W czołówce statystyk znalazły się także Niemcy jako czwarty najważniejszy klient dla Brazylii przed Kanadą i Hiszpanią. W ubiegłym roku obrót z eksportu tychże produktów wyniósł ponad 830 mln dolarów.

Cztery podstawowe kraje, do których dociera brazylijski surowiec kamienny, to Stany Zjednoczone, Chiny, Włochy oraz Hiszpania. W kategorii eksportu nieobrobionego kamienia naturalnego ponad 1 mln ton (prawie połowa) stanowiły wyłącznie surowe bloki granitowe. Stany Zjednoczone przejęły w ubiegłym roku ponad 60 proc. dostaw, Włochy – 9 proc., Chiny – 7 proc., Hiszpania – 4 proc. Począwszy od 2004 r. Brazylia jest drugim dostawcą kamienia do USA (pierwsze miejsce zajmują Włochy), ale pierwszym pod względem dostaw granitu do tego kraju. Na podstawie statystyk można stwierdzić, że eksport do krajów spoza Ameryki Północnej odgrywa podrzędną rolę.

Do pełni obrazu potencjału drzemiącego w kraju kawy należy dodać, iż zajmuje on ważne miejsce w światowym przemyśle kamieniarskim nie tylko ze względu na produkcję bloków granitowych, ale także wyrobów gotowych, w postaci różnego rodzaju płytek. W 2005 r. krajowy eksport tego asortymentu wyniósł ponad 200 tys. ton, co stanowiło prawie szóstą część światowej produkcji. Ten wskaźnik stawia Brazylię na drugim miejscu, zaraz za Hiszpanią, ale za to przed takimi potentatami na rynku kamieniarskim, jak Chiny czy Indie. Najważniejszym nabywcą brazylijskich płytek w 2005 r. były Stany Zjednoczone, natomiast na dalszych miejscach uplasowały się Wielka Brytania, Hiszpania, Niemcy i Włochy.

Strategiczne regiony kraju. Dla kraju największe znaczenie w produkcji kamienia naturalnego ma pięć stanów. Są to: Espirito Santo, Minas Gerais, Bahia, Ceara oraz Rio de Janeiro.

W tym gronie wyróżnia się stan Espirito Santo, z racji największej spośród wymienionych produkcji kamienia naturalnego. Z tego tytułu zyskał on sobie miano brazylijskiej stolicy kamieniarskiej. A w grę wchodzą niebagatelne wyniki osiągane przez działające w tym miejscu firmy, ponieważ aż ponad 70 proc. kamieni eksportowanych z Brazylii do różnych krajów świata pochodzi właśnie z tego regionu. Należy zwrócić uwagę także na fakt, że 57 proc. ogólnej liczby pił, jakie są w użyciu w zakładach kamieniarskich rozlokowanych na terenie całej Brazylii, jest zamontowana właśnie w stanie Espirito Santo. Stolicą tego stanu jest miasto Vitoria, które znane jest nie tylko w swoim rodzinnym kraju, ale też poza jego granicami, jako ważny ośrodek targowy.

O Espirito Santo napisano już wiele opracowań. Nie ma wątpliwości, że jest to jeden z najważniejszych regionów kamieniarskich nie tylko w Brazylii, ale również na świecie. Kamieniarstwo jest w tym stanie sektorem kluczowym, wypracowującym aż 7-procentowy zysk produktu krajowego brutto. Zapewnia niebagatelną liczbę 130 tys. miejsc pracy. Eksport w okresie od stycznia do września 2006 r. stanowił ponad 60 proc. całego krajowego eksportu, co odpowiadało 375 mln euro osiągniętym w 2005 r. Jednym z najważniejszych założonych tu celów jest osiągnięcie przychodów wynoszących 760 mln euro do 2008 r. Przyczyni się to niewątpliwie do dalszego wzrostu liczby miejsc pracy w tym sektorze. Największym odbiorcą wyrobów gotowych z wynikiem ponad 80 proc. pozostają w dalszym ciągu Stany Zjednoczone. Ponadto Włochy i Chiny są najważniejszymi nabywcami bloków surowych, trafia do nich aż 60 proc. produkcji. Brazylijskie stowarzyszenie Sindirochas wspólnie z takimi organizacjami, jak CentroRochas, Cetemag czy CrediRochas przygotowało projekty, które mają za zadanie m.in. stymulację rozwoju inwestycyjnego regionu.

W dalszej kolejności warto przyjrzeć się także regionowi o nazwie Minas Gerais. Region ten słynie z produkcji kwarcytu. Największa koncentracja kamieniołomów znajduje się w okolicach takich miast, jak Sao Thome das Letras, Alpinopolis, Ouro Petro i Gouveia. Całkowita produkcja stąd wynosi średnio 365 tys. ton rocznie, z tego około 310 tys. ton pochodzi z samego Sao Thome.

Początki działania kamieniołomów w stanie Minas Gerais szacuje się na połowę XIX w. Współcześnie są one położone w promieniu mniej więcej 20 km od Sao Thome, kamieniarskiej stolicy regionu. Większe skupiska kamieniołomów są rozmieszczone na linii od Paredao, poprzez Chapado, Coopedra, po Pico da Gaviao. Struktura i siła produkcyjna obejmuje około 120 kamieniołomów oraz zakładów kamieniarskich. Z tego przedstawiciele 70 z nich działają w związku wydobywców kamienia naturalnego COOPEDRA. Największe z firm, zatrudniające nawet po stu pracowników, są zrzeszone w AMIST, tj. Związku Górniczym Kamienia Sao Thome (The Miner’s Association of Sao Thome Stone). W 2005 r. wartość eksportu kwarcytu z tego regionu wyniosła 26 mln dolarów, z tego 90 proc. tej sumy wygenerowało Sao Thome. Kamień trafił do dziewięciu najważniejszych partnerów handlowych, tj. Włoch, Niemiec, Francji, Japonii, Belgii, USA, Austrii, Holandii i Hiszpanii. Blisko 80 proc. surowca trafiło tylko do Włoch, Niemiec i Francji. Taka koncentracja była spowodowana tym, że eksport był nakierowany na małą liczbę dużych klientów, którzy następnie dystrybuowali produkty po całej Europie.

Centrum produkcyjne Sao Thome jest zlokalizowane z południowej części stanu. W mieście tym niemal 70 proc. gospodarki jest powiązanej z wydobyciem kamienia. Przeważająca liczba kamieniołomów ma zarejestrowaną działalność właśnie w stolicy regionu, w mniejszym natężeniu w mieście Luminarias. Ponadto zakłady kamieniarskie są zlokalizowane w m.in. Baependi, Carrancas, Conceicao, Cruzilia.

Z technologicznego punktu widzenia kwarcyt wydobywany w Sao Thome jest skałą dość twardą, bardzo odporną na ścieranie i praktycznie całkowicie obojętną na atak czynników chemicznych. Kamień ten świetnie nadaje się na posadzki, do zastosowań wewnątrz pomieszczeń, jak i na zewnątrz, wyjątkowo dobrze spisuje się w miejscach o natężonym ruchu pieszych.

Brazylijski stan Rio de Janeiro słynie na całym świecie z pięknych plaż, strzelistych gór oraz karnawału. Nie wszyscy jednak wiedzą o tym, że jest to również ważny region kamieniarski w kraju. Z powodu problemów związanych ze środowiskiem naturalnym zamknięto zdecydowaną większość kopalń. Do dzisiaj istnieją jednak duże i ważne przedsiębiorstwa eksportujące kamień naturalny.

Przemysł granitowy w Brazylii miał swój początek właśnie w stanie Rio de Janeiro, na długo zanim rozwinął się on na obszarach, będących obecnie światowymi potentatami w przemyśle kamieniarskim, tj. Espirito Santo i Minas Gerais. Po zamknięciu pod koniec XVIII wieku większości kamieniołomów, w siłę zaczął wzrastać stan Espirito Santo. Pierwsze granity przeznaczone na eksport były to kamienie o nazwie Juparana, Negro Tijuca oraz Verde Ubatuba Classic. Dziś nie są one już tu wydobywane, niegdyś dostarczały je kamieniołomy usytuowane w samym Rio. Obecnie w tym stanie znajduje się ok. 1,2 tys. przedsiębiorców. Ponad 60 proc. z nich są to małe warsztaty przerobu kamienia zlokalizowane w stolicy, a 16 proc. stanowią kamieniołomy zlokalizowane w północno-wschodniej części regionu.

Perspektywy rozwoju kraju. Rokowania dla Brazylii jako jednego z liderów światowego sektora kamieniarskiego przedstawiają się obiecująco, tendencje wykazują stały wzrost. Obecnie należy ona do największych dostawców granitu na świecie, co potwierdzają największe rynki, jak Stany Zjednoczone. Biorąc pod uwagę nawet niezbyt odległą perspektywę czasową można stwierdzić, że kamienie naturalne pochodzenia brazylijskiego będą dominowały w XXI wieku na światowym rynku kamieniarskim.

Niewątpliwy urok stolicy oraz dobra koniunktura przedsiębiorstw w połączeniu z głębokimi tradycjami w przemyśle kamieniarskim mają wpływ na dzisiejszą rzeczywistość Brazylii, są uważane także za czynniki strategiczne dla dalszego rozwoju całego kraju. Sytuacja ta stwarza dobre warunki do dalszych przemian w przemyśle wydobywczym, stosowania najnowszych osiągnięć technologicznych, gwarantuje też dalszą komercjalizację w oparciu o brazylijskie materiały kamienne, zarówno na rynku wewnętrznym jak i zewnętrznym.

Znawcy rynku nakreślili perspektywy rozwoju dla Brazylii do 2010 r. Zważywszy na trwający przez ostatnie kilka lat stały postęp przemysłu tego kraju oraz jego udział na arenie międzynarodowej przewiduje się, że za 3-4 lata zyski z eksportu samego tylko kamienia wyniosą blisko 1,7 biliona dolarów. Cel ten jest możliwy do osiągnięcia, jeśli wziąć pod uwagę realizację następujących czynników: utrzymanie dotychczasowego poziomu eksportu polerowanych płyt granitowych do USA; zwiększenie eksportu łupka oraz innych kamieni do USA, szczególnie płyt kwarcytowych o nazwie Sao Thome; większe rozpropagowanie na rynku USA gotowych produktów z marmuru, szczególnie blatów, płyt, mozaik; rozwinięcie serwis usługowy w przypadku transakcji handlowych z USA; zwiększenie wartości eksportu (w tonach) płyt i gotowych produktów z granitu do strefy europejskiej, szczególnie do Niemiec, Francji, Belgii, Holandii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii; utrzymanie dotychczasowego zapotrzebowania oraz stworzenie bazy dla wymiany handlowej z krajami z Europy Centralnej oraz Wschodniej; skupienie większej uwagi na dostarczaniu dużych, złożonych konstrukcji do krajów Zatoki Perskiej (ogromne zapotrzebowanie na surowiec kamienny w związku z niebywałą rozbudową infrastruktury), szczególnie Arabii Saudyjskiej, Kuwejtu i Zjednoczonych Emiratów Arabskich nawet za cenę współpracy w tym względzie z obcymi firmami, np. z Turcji czy Włoch; zwiększenie eksportu slabów granitowych na kontynent azjatycki, szczególnie do Japonii, Korei Południowej, Chin i Tajwanu.

Podsumowanie

W ciągu ostatniej dekady nastąpiły istotne zmiany w brazylijskim sektorze kamieniarskim. Przyczynił się do nich m.in. Brazylijski Związek Przemysłu Kamieniarskiego Abirochas. Na pierwszym miejscu należy zaznaczyć istotny rozwój eksportu nie tylko z uwagi na ilość wysyłanego towaru, ale przede wszystkim na jakość materiału kamiennego. Na rynku międzynarodowym Brazylia znacznie przewyższyła spodziewane przez ekspertów wyniki dotyczące sprzedaży kamiennych płyt. Ponadto marka „made in Brazil” kojarzona jest dziś już nie tylko w odniesieniu do granitu. Oznacza ona dobrą jakość również takiego kamienia, jak łupek, marmur, trawertyn czy kwarcyt. Tutejszy kamień naturalny zyskuje coraz większą popularność wśród odbiorców nie tylko z terytorium Stanów Zjednoczonych, ale również krajów Unii Europejskiej. Świadczy o tym chociażby wzmożony udział Europejczyków w targach kamieniarskich w Vitorii, na których niemałą grupę stanowią także Polacy.

Porównanie wybranych zagadnień dotyczących brazylijskiego kamieniarstwa przedstawia tabela 1. Rycina 1. przedstawia natomiast udział w sektorze kamieniarskim poszczególnych stanów w Brazylii wraz z oferowanymi rodzajami kamienia naturalnego.

Tabela 1.

Opracowała: Ewa Mikulska