Jak dowodzą wykopaliska archeologiczne z rejonu góry Ślęży, wiele odnalezionych narzędzi zostało wykonanych właśnie z tego surowca. W czasach współczesnych wydobycie serpentynitu antygorytowego ze złoża Nasławice rozpoczęło się w latach 60. XX wieku.

Serpentynity występują w Polsce wyłącznie na Dolnym Śląsku w kilku masywach na obszarze Sudetów i Przedgórza Sudeckiego. Największe złoża tych skał zlokalizowane są w szerokim pasie długości ok. 20 km, otaczającym łukiem Ślężę od wschodu, południa i południowego zachodu, od Jordanowa Śląskiego do Gogołowa. Z serpentynitów zbudowane są Wzgórza Nasławickie, Tomickie, Raduni oraz pasmo Wzgórz Kiełczyńskich. Ponadto serpentynity występują w masywie Grochowa-Braszowice, w masywie Szklar, na północno-wschodnich zboczach Gór Bardzkich, w północnej części Garbu Dzikowca, w odległości 0,5 km na południe od Woliborza oraz w Rudawach Janowickich, a także w okolicach Złotego Stoku. Większość tych złóż jest spękana i nadaje się głównie na kruszywo, jednak w złożach serpentynitów z północno-wschodniego pasa ich występowania, a więc z Winnej Góry, Wzgórz Tomickich i Nasławickich oraz okolic Złotego Stoku znajdują się odmiany serpentynitów przydatne do wyrobu przedmiotów użytkowych i dla celów dekoracyjnych (W. Heflik 1976). Obecnie spośród wymienionych złóż eksploatowane są jedynie serpentynity ze Wzgórz Nasławickich w kamieniołomie w Nasławicach. W obrębie tego złoża występuje kilka odmian barwnych tej skały. Napotyka się tam różne pod względem struktury i barwy odmiany serpentynitów: czarne, ciemnozielone, jasnozielone i inne, często poprzecinane żyłami. Wszystkie, jak na serpentynity, odznaczają się dużą twardością i wysoką wytrzymałością mechaniczną. Makroskopowo niekiedy podobne są do nefrytu, dlatego często przez nieprofesjonalistów wywożone są z kamieniołomu w Nasławicach jako nefryt. Dopiero po przecięciu ich okazuje się, że są to znefrytyzowane (nefrytoidy, W. Heflik, L. Natkaniec-Nowak, 2001) serpentynity. Skały te dają się dobrze obrabiać, polerować i przyjmują ładną fakturę (fot. 1, 2). Serpentynitom w Nasławicach towarzyszą występujące w nieznacznych ilościach: rodingity, różnobarwne odmiany opali, w tym również hialit oraz aragonit i inne, niektóre z nich możliwe w praktycznym wykorzystaniu.

Dowodem zastosowania kamienia jest m.in. jego obecność w murach kościołów w Wilczkowie i w Sobótce. Są to liczne bloki serpentynitu, najczęściej o barwie jasnozielonej (fot. 3 a, b, c). Mury kościoła parafialnego św. Jakuba w Sobótce, pochodzącego z XIV w. obfitują w różnobarwne bloki serpentynitu (fot. 4 a, b, c). W jednej i drugiej budowli stwierdza się, że obecne w nich serpentynity odznaczają się dużą zwięzłością. We współczesnych budowlach w Polsce nasławickie serpentynity należą do rzadkości. Jeśli są stosowane, to prawie wyłącznie w formie jasnozielonych i ciemnozielonych płyt w architekturze wnętrz, rzadziej w architekturze zewnętrznej. W urobku uzyskanym w wyniku eksploatacji w kamieniołomie w Nasławicach uzyskujemy mieszaninę różnej wielkości bloków i fragmentów serpentynitu o różnej barwie i różnej wytrzymałości mechanicznej. W wyniku przeróbki, tzn. procesu kruszenia i przesiewania na sitach, uzyskuje się w miarę zhomogenizowane frakcje ziarnowe, na ogół różnokształtne. Stanowią one doskonały produkt, który wykorzystywany jest jako materiał podkładowy przy budownictwie dróg i autostrad. Materiał ten z uwagi na pewną elastyczność serpentynitu, dobrze układa się podczas utwardzania (walcowania) tych budowli.

Różnej wielkości fragmenty tych skał stosowane są również do produkcji lastryka, czyli sztucznego kamienia otrzymywanego z ich mieszaniny (grysu) spojonych cementem, często z domieszką różnych barwników. Po oszlifowaniu i wypolerowaniu ten sztuczny kamień stosowany jest w charakterze posadzki, parapetów, blatów kuchennych, stołów itp.

Kruszywa te mogą być również wykorzystywane do produkcji mieszanek bitumicznych stosowanych do powierzchniowych utrwaleń na drogach, lotniskach i innych powierzchniach przeznaczonych do ruchu, zgodnie z normą PN-EN 13043; 2004 oraz niezwiązanych i związanych hydraulicznie materiałów stosowanych w obiektach budowlanych i budownictwie drogowym zgodnie z normą PN-EN 13242 + A1; 2010. Na produkcję takich wyrobów kopalnia Nasławice uzyskała Certyfikat Zakładowej Kontroli Produkcji 1454-CPD-225, wydany 21 grudnia 2010 r. przez Ośrodek Certyfikacji Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego.

Podczas przeróbki mechanicznej omawianych serpentynitów uzyskuje się również frakcję pylastą, stanowiącą tzw. mączkę serpentynitową. Jeśli jest ona otrzymywana z wysokiej jakości serpentynitu (pozbawionego różnych domieszek mineralnych), to odznacza się dużą zawartością MgO, przekraczającą nawet 50% wag. Na materiale takim przeprowadzone zostały badania w skali laboratoryjnej (W. Heflik, P. Wyszomirski, 1969) nad możliwością wykorzystania serpentynitów do produkcji magnezowych materiałów ogniotrwałych. W wyniku wypalania tego materiału w temperaturze 1500oC w ciągu 2 godzin stwierdzono, że uległ on całkowitemu przetopieniu, a następnie przekrystalizowaniu. Produktem tej krystalizacji była tylko jedna faza krzemianowa, a mianowicie oliwin o zawartości około 6% cząsteczki fajalitowej (Fe2[SiO4]). W ogóle nie wykrystalizowały metakrzemiany. Uzyskano więc niezłej jakości forsterytowy (Mg2[SiO4]) wyrób ogniotrwały. Nasuwa się więc pytanie: dlaczego współcześnie nie produkuje się z tych surowców magnezowych materiałów ogniotrwałych? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta i jednoznaczna. Ogólnie rzecz biorąc, decydują o tym względy ekonomiczne oraz stosowanie w piecach metalurgicznych w formie wykładzin innych materiałów wysokoogniotrwałych. Jedną z przeszkód w produkcji tych wyrobów z serpentynitów jest wysoka zawartość wody (grupy OH) w minerałach z grupy serpentynu (w serpentynicie ok. 15% wag.).

Podobne prace w skali laboratoryjnej prowadzone były przez autora niniejszego opracowania nad zastosowaniem w formie domieszki (jednego z wielu komponentów) mączki serpentynitowej z Nasławic do produkcji płytek klinkierowych. Uzyskano pozytywne rezultaty, odznaczające się m.in. niższą temperaturą wypalania oraz wyższą wytrzymałością mechaniczną płytek.

Znane są liczne przykłady zastosowania tego kamienia. Jak podaje A. Kotylak (2001), w kościele św. Marii Magdaleny we Wrocławiu jest ambona wykonana w latach 1579–1581 w pracowni Fryderyka Grossa, w której wkomponowane są: piaskowiec, szary marmur, alabaster (drobnokrystaliczna odmiana gipsu) i serpentynit. Z zielonego serpentynitu wykonano kolumny stanowiące element części podstawowej ambony oraz baldachim (fot. 5 a, b). W tym również kościele jedna ze ściennych płaskorzeźb podparta jest serpentynitowymi kolumienkami.

    W Wrocławiu przy ul. Szewskiej jest budynek, w którym znajduje się perfumeria, na zewnątrz i wewnątrz ozdobiony serpentynitami. Płytami z tego kamienia wyłożona jest posadzka kościoła w Nasławicach (fot. 6 a, b). Serpentynity ozdabiają wiele budynków, sklepów, kawiarń i różnych urzędów użyteczności publicznej na terenie całej Polski. Stanowią także piękną okładzinę ścian w Teatrze Wielkim w Warszawie. Sam lub w kompozycji z marmurem jest wykorzystywany do wystroju luksusowych mieszkań (kominki, parapety, płyty stołowe, lokali bankowych i sklepowych (okna wystawowe, lady, kontuary – ciemnozielona barwa emanuje spokojem i solidnością).

Jak pisze M.W. Wiśniewski (1999), „zieleń stanowi granicę między barwami »gorącymi« a »zimnymi«. Studzi ludzkie umysły, uspokaja, obniża ciśnienie, odnawia siły, zwiększa aktywność i siły umysłu. Daje poczucie harmonii pozwalającej wypocząć, zregenerować siły i rozpocząć działalność od nowa”.

Architektoniczne elementy wykonane z serpentynitu znajdują się także w licznych miejscach na terenie Niemiec. Odmiany tych skał zwłaszcza o barwie ciemnozielonej, seledynowej i czarnej wykorzystywane są także do wyrobu nagrobków. Ich obecność spotkać można m.in. na cmentarzu Rakowickim w Krakowie i w Nasławicach. Obecnie zapotrzebowanie na produkcję nagrobków z tego kamienia wyraźnie wzrasta. Coraz bardziej doceniane jest jego piękno, symbolika spokoju i powagi.

Znane są liczne wykonane z serpentynitu nasławickiego wyroby należące do tzw. galanterii kamiennej, jak lichtarze, przyciski, kałamarze, filiżanki i przybory toaletowe. Przed drugą wojną światową eksploatacją tak modnego wówczas serpentynitu zajmowało się „Saskie Towarzystwo Akcyjne Eksploatacji Serpentynitu”, a w kilkanaście lat po zakończeniu tej wojny funkcjonowały na Dolnym Śląsku zakłady obróbcze m.in. w Jordanowie Śląskim (co ma miejsce do dzisiaj), w Kłodzku i w Miliczu, w których z surowca nasławickiego wyrabiano m.in. kaboszony do pierścionków, płytki do spinek do koszul, kolczyki (fot. 7), popielniczki, szachy, wałki do ciasta oraz różnokształtne cyferblaty zegarów. W łomie serpentynitu w Nasławicach napotyka się także na niewielkie skupienia, często wkładki lub soczewki skał o barwie seledynowozielonej, zbudowane prawie wyłącznie z serpentynu (lizardytu). Jest to stosunkowo miękka skała, dająca się łatwo obrabiać ręcznie za pomocą prostych narzędzi – dłuta, pilnika lub ostrza. Można z niej wykonywać różne figurki, które przypominają chińskie wyroby steatytowe (blaszkowato-włóknista odmiana talku – Mg3[(OH)2/Si4O10] lub agalmatolitowe (odmiana blaszkowo-włóknista pirofyllitu – Al2[(OH)2/Si4O10], często spotykane w sklepach jubilerskich. Odzysk tej odmiany serpentynitu w Nasławicach mógłby dostarczyć cennego surowca dla artystów rzeźbiarzy.

Najmniej znana jest możliwość zastosowania serpentynitów w rolnictwie, w którym, jak wiadomo, podstawowe znaczenie ma gleba, czyli powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej przeobrażona pod wpływem świata organicznego, w której dzięki działalności roślin i drobnoustrojów zachodzą ciągłe przemiany substancji mineralnych. W porównaniu z innymi utworami skalnymi serpentynity znajdują tu wyjątkowo szeroką gamę zastosowań. O tym jednak w kolejnym wydaniu ŚK.