Jak już pewnie wiemy, Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 305/201 z 9 marca 2011 r. ustanawia zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchyla dyrektywę Rady 89/106/EWG. W celu przystosowania polskiego systemu prawnego do przepisów ww. rozporządzenia Sejm RP 13 czerwca 2013 r. uchwalił ustawę o zmianie ustawy o wyrobach budowlanych oraz ustawy o systemie oceny zgodności (DzU poz. 898). Ustawa weszła w życie 23 sierpnia 2013 r.).

W bardzo dużym skrócie nowe regulacje mają służyć większej wiarygodności zadeklarowanych właściwości użytkowych, uskutecznić nadzór nad rynkiem wyrobów budowlanych w całej Unii Europejskiej, wprowadzić mniej uciążliwe (szczególnie w zakresie kosztownych badań) metody wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych (ze szczególnym uprzywilejowaniem mikroprzedsiębiorców).

Wraz z wejściem w życie powyższych aktów prawnych powstało szereg wątpliwości dotyczących praktycznego zastosowania tych regulacji. Poniżej odpowiedzi na najczęstsze pytania, jakie wpłynęły do Wojewódzkiego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w Katowicach.

1. Jakie wyroby budowlane są objęte regulacjami CPR?

    Rodzaje wyrobów objętych regulacjami CPR są zawarte w załączniku nr IV do przedmiotowego rozporządzenia.

2. Czy wyroby budowlane wprowadzone do obrotu przed 1 lipca 2013 r. mogą być nadal stosowane przy pracach budowlanych?

    Treść rozporządzenia CPR w wielu aspektach respektuje prawa nabyte i tym samym zgodnie z art. 66 ww. rozporządzenia wyroby budowlane wprowadzone do obrotu zgodnie z dyrektywą 89/106/EWG przed dniem 1 lipca 2013 r. uznaje się za zgodne z rozporządzeniem. Co więcej:

•    producenci mogą wystawić deklarację właściwości użytkowych na podstawie certyfikatu zgodności lub deklaracji zgodności wydanych przed dniem 1 lipca 2013 r. zgodnie z dyrektywą 89/106/EWG (dyrektywa budowlana);

•    producenci i importerzy mogą wykorzystywać europejskie aprobaty techniczne wydane zgodnie z art. 9 dyrektywy 89/106/EWG przed dniem 1 lipca 2013 r. jako europejskie oceny techniczne do końca okresu ważności tych aprobat.

3. Czym się różni europejska ocena techniczna od europejskiej aprobaty technicznej?

    Zgodnie z art. 2 pkt. 13 rozporządzenia CPR europejska ocena techniczna oznacza udokumentowaną ocenę właściwości użytkowych wyrobu budowlanego w odniesieniu do jego zasadniczych charakterystyk zgodnie z odnośnym europejskim dokumentem oceny, przy czym ocena techniczna nie jest zharmonizowaną specyfikacją techniczną, z kolei europejska aprobata techniczna jest to pozytywna ocena techniczna przydatności wyrobu budowlanego do zamierzonego stosowania, uzależniona od spełnienia wymagań podstawowych przez obiekty budowlane, w których wyrób jest stosowany, wydana zgodnie z wymaganiami Unii Europejskiej i jest ona zharmonizowaną specyfikacją techniczną.

4. Czy gdy wyrób budowlany jest oferowany bezpłatnie (np. jako próbka do przetestowania na budowie) też podlega rygorom rozporządzenia?

    Patrząc na tę kwestię przez pryzmat regulacji prawnych rozporządzenia CPR, to nie ma żadnej różnicy pomiędzy odpłatnym czy nieodpłatnym udostępnieniem wyrobu. Jeżeli wyrób ma być zastosowany podczas prac budowlanych, musi być wprowadzony do obrotu zgodnie z rygorami CPR. Wyjątkiem od zasady podlegania wyrobów budowlanych przepisom CPR są przypadki, gdy producent produkuje wyroby na własne cele (np. dla badań) lub w celach reklamowych (np. na wystawkę).

5. Czy w stosunku do wyrobów już wprowadzonych do obrotu przed 1 lipca 2013 r. też należy wydać deklaracje właściwości użytkowych?

    Nie trzeba wydawać deklaracji do wyrobów już wprowadzonych, ponieważ zostały one już legalnie wprowadzone do obrotu na podstawie przepisów obowiązujących przed 1 lipca 2013 r., a zatem nawet jeżeli wyrób budowlany wprowadzony do obrotu w I połowie 2013 r. będzie przez 10–20 lat wystawiony na sprzedaż w składzie budowlanym, będzie mógł być stosowany przy pracach budowlanych.

6. Czy treść deklaracji właściwości użytkowych, jak i informacji towarzyszącej oznakowaniu CE może być wielojęzyczna?

    Nie ma żadnych przeciwwskazań, co więcej, zapisy rozporządzenia CPR w niektórych sytuacjach wymagają tego. Zgodnie z art. 7 ust. 4 rozporządzenia CPR deklaracja właściwości użytkowych jest dostarczana w języku lub językach wymaganych przez państwo członkowskie. Należy także zauważyć, że prawo nie zabrania także wydawania wielu deklaracji właściwości użytkowych w stosunku do jednego wyrobu budowlanego. Takie rozwiązanie może być korzystne dla producentów wprowadzających wyroby budowlane do obrotu w całej Europie, ponieważ gdyby chcieli w jednej deklaracji zawrzeć wszystkie wersje językowe, ten dokument byłby bardzo obszerny.

7. W jaki sposób należy dostarczyć kopię deklaracji użytkowych?

    Na wstępie należy zaznaczyć, że obowiązek ten dotyczy kopii deklaracji właściwości użytkowych, a nie oryginału deklaracji właściwości użytkowych. Art. 7 rozporządzenia CPR stanowi, że dla każdego wyrobu udostępnianego na rynku dostarcza się kopię deklaracji właściwości użytkowych w formie papierowej albo przesyła się ją drogą elektroniczną. Jednak w przypadku, gdy partia tego samego wyrobu jest dostarczana jednemu użytkownikowi, może jej towarzyszyć jedna kopia deklaracji właściwości użytkowych w formie papierowej albo przesłana drogą elektroniczną. Kopię deklaracji właściwości użytkowych w formie papierowej dostarcza się na żądanie odbiorcy.

Powyższa regulacja oznacza, że dopóki odbiorca nie zażąda kopii deklaracji właściwości użytkowych w formie papierowej, producent lub importer ma swobodę wyboru, w jakiej formie dostarczy ten dokument.

Należy także zauważyć, że zgodnie z art. 7 ust. 4 rozporządzenia CPR w drodze odstępstwa deklaracja właściwości użytkowych może zostać udostępniona na stronie internetowej zgodnie z warunkami ustalonymi przez Komisję za pomocą aktów delegowanych. Jak dotąd Komisja nie wydała stosownego aktu delegowanego.

8. Jak ma postąpić producent wyrobu budowlanego, którego kontrahent wymusza usunięcie wszelkich danych dotyczących producenta, które powinny towarzyszyć oznakowaniu CE?

    Zgodnie z art. 15 rozporządzenia CPR importera lub dystrybutora uważa się na użytek rozporządzenia za producenta, wskutek czego podlegają oni obowiązkom producenta, w przypadku gdy wprowadzają oni wyrób do obrotu pod własną nazwą lub znakiem towarowym lub gdy w taki sposób zmieniają oni wyrób budowlany wcześniej wprowadzony do obrotu, że może to wpływać na zgodność z deklaracją właściwości użytkowych.

Powyższa regulacja w bardzo niekorzystny sposób kształtuje sytuację prawną podmiotów, które chcą wprowadzać wyroby budowlane pod własną marką, a jednocześnie nie chcą ujawniać, kto faktycznie wyprodukował wyrób. Jeśli wprowadzą produkt pod własną marką, stają się automatycznie w rozumieniu prawa producentem i mają takie same obowiązki co on.

9. Czy producent może wydać deklarację właściwości użytkowych w przypadku, gdy prowadzi produkcję w oparciu o art. 36 ust. 1 pkt b i c rozporządzenia CPR (na podstawie umowy cywilnoprawnej korzysta z wyników badań innego producenta lub składa produkt z części składowych według instrukcji)?

Tak, taki producent jest zobligowany do wydania deklaracji właściwości użytkowych, ponieważ jest on odpowiedzialny za wyrób. W treści art. 36 przedmiotowego rozporządzenia jest wyraźne wskazanie: producent, który udostępnia własne badania, jest odpowiedzialny za dokładność, wiarygodność i stałość tych wyników badań.

10. Zgodnie z art. 37 rozporządzenia CPR mikroprzedsiębiorstwa produkujące wyroby budowlane objęte normą zharmonizowaną mogą zastąpić określenie typu wyrobu na podstawie badania typu w ramach mających zastosowanie systemów 3 i 4 (chodzi o systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych) przez zastosowanie metod różniących się od metod określonych w mającej zastosowanie normie zharmonizowanej. Producenci ci mogą również traktować wyroby budowlane, do których ma zastosowanie system 3, zgodnie z przepisami dotyczącymi systemu 4. Gdy producent stosuje te uproszczone procedury, wykazuje on zgodność wyrobu budowlanego z mającymi zastosowanie wymaganiami za pomocą specjalnej dokumentacji technicznej oraz wykazuje równoważność zastosowanych procedur z procedurami ustalonymi w normach zharmonizowanych.

Co należy rozumieć pod pojęciem „specjalnej dokumentacji technicznej”?

Zgodnie z art. 2 pkt 15 „specjalna dokumentacja techniczna” to dokumentacja wykazująca, że metody stosowane w ramach mającego zastosowanie systemu oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych zostały zastąpione innymi metodami, o ile rezultaty osiągane z użyciem tych innych metod są równoważne z rezultatami osiąganymi z użyciem metod badawczych określonych w stosownej normie zharmonizowanej

Regulacja art. 37 rozporządzenia CPR w bardzo korzystny sposób traktuje mikroprzedsiębiorstwa. To uprzywilejowanie nie oznacza oczywiście pełnej dowolności, gdy producent produkuje wyroby w systemie 3 lub 4, ponieważ stworzona przez takiego producenta specjalna dokumentacja techniczna musi gwarantować, że wytwarzany przez niego wyrób będzie charakteryzował się odpowiednimi właściwościami użytkowymi, a organy nadzoru będą weryfikować, czy faktycznie tak jest. Producent ma swobodę przy tworzeniu owej dokumentacji w zakresie procedur czy dokumentów, na podstawie których będzie ją tworzył. Morze stworzyć taki dokument od podstaw, może też korzystać z różnych starych, już nie wykorzystywanych dokumentów.