PAKISTAN - KRAINA Z POTENCJAŁEM

Z jednej strony znakomite, zróżnicowane złoża wysokiej jakości marmurów, granitów i onysków, a przy tym stosunkowo dynamiczny rozwój gospodarczy. Z drugiej archaiczne metody wydobycia, fatalna organizacja przedsiębiorstw i przedłużający się kryzys energetyczny – taki jest pakistański rynek kamieniarski.
W Pakistanie działa około 350 kopalń. Większość z nich usytuowanych jest w prowincji Beludżystan, w południowo – zachodniej części kraju. Teren jest tam w przeważającej mierze górzysty i pustynny, a krainę zamieszkują koczownicy zwani Beludżami, lud nie deklarujący żadnej określonej państwowej przynależności, trudniący się głównie wypasaniem wielbłądów, owiec, kóz i koni. W dolinach rzek rozwinęła się uprawa ryżu, pszenicy i bawełny. Region jest kiepsko skomunikowany, a nieliczne drogi są w fatalnym stanie.

Opis ten pasuje również do reszty kraju. Prawie 800 tys. kilometrów kwadratowych zamieszkuje 161 mln ludzi, z czego 44 proc. znajduje pracę w rolnictwie. Obszary wiejskie zajmują 67 proc. powierzchni Pakistanu a udział sektora surowcowego i rolnego w PKB kraju to aż 21 proc. (w Polsce, uznawanej za kraj rolniczy udział ten wynosi mniej niż 3 proc.). Dochód na mieszkańca jest niski, a aż 22 proc. Pakistańczyków żyje poniżej granicy ubóstwa.
Czytając powyższy opis aż trudno uwierzyć, że Pakistan ma tak ogromny potencjał wydobywczy. Jednakże choć działa tu kilkaset kamieniołomów i 1500 zakładów zajmujących się przeróbką kamienia, udział kamiennego przemysłu wydobywczego w PKB Pakistanu to zaledwie 2,6 proc.
Jak więc wygląda pakistańskie wydobycie? 85 proc. kamieniołomów to małe zakłady, wydobywające od 3 do 5 ton surowca dziennie. Tylko co dwudziesta z działających firm wydobywa od 20 do 100 ton kamienia naturalnego dziennie. Jednocześnie szacowane ilości rezerw marmuru, granitu i onyksu w samym tylko Beludżystanie wynoszą 1 mld. ton. W prowincji Sindh, sąsiadującej z Beludżystanem spalonej słońcem pustyni szacuje się, że na wydobycie czeka jeszcze 400 mln. ton kamienia. Ta część kraju ma tę przewagę, iż na jej obrzeżach znajduje się największy port w kraju – Karaczi.
Niestety, pakistański przemysł wydobywczy jest niezwykle zacofany i chaotyczny. Kopalnie są bardzo słabo zmechanizowane. Jednocześnie bezkrytycznie i bezmyślnie stosuje się materiały wybuchowe, przez co odpady stanowią nawet do 80 proc. wydobycia. Pokutuje bardzo słaba znajomość właściwości morfologicznych złóż, brakuje planów eksploatacji, nie zatrudnia się geologów.
Załoga kamieniołomów często jest niekompetentna i niewyszkolona. Koncesjonariusze nastawieni są na szybki zysk, na każdym więc kroku cięte są koszty. Zatrudniani są nieprofesjonalni wykonawcy, a wykwalifikowany i przeszkolony personel jest rzadkością. Kopalnie są niebezpieczne, a nielegalne wydobycie jest dość mocno rozpowszechnione. Gdy dołoży się do tego złożone warunki społeczne w obszarach wydobycia, konflikty klanowe i etniczne, trudny dostęp do kopalń, brak elektryczności i wody to mamy prawie pełen obraz pakistańskiego wydobycia.
Równie nieciekawa sytuacja panuje w przypadku zakładów zajmujących się przeróbką kamienia. Większość z nich to niewielkie firmy nastawione na ręczną lub słabo zmechanizowaną produkcję. Gdyby zajrzeć do środka firm, które działają w regionie Karaczi i zajmują się przetwarzaniem słynnych pakistańskich onyksów okaże się, że kamienie obrabiane są metodami, które nie zmieniły się tu od kilkunastu wieków.
Przedsiębiorcy nie wiedzą co się dzieje na rynkach, mają słaby dostęp do informacji, co znacznie zawęża ich horyzonty. Rozwój zakładów przetwarzających kamień hamują również wysokie koszty transportu, wysoki procent odpadów przemysłowych, spowodowany niedoborem maszyn, brak wody, energii elektrycznej i wykwalifikowanej siły roboczej (co również stanowi hamulec dla dużych inwestycji), a także wysokie koszty transportu, pochłaniające nawet do 60 proc. gotowego produktu. Kiepska organizacja powoduje także, iż pakistańscy kamieniarze napotykają na spore utrudnienia w zaopatrywaniu się w surowce, przez co trudno utrzymać im stałe dostawy do klientów zagranicznych.
Na szczęście jest to tylko jedna strona medalu. Za zainteresowaniem rynkiem pakistańskim przemawia fakt, iż kraj ten posiada ogromne rezerwy wspomnianego już marmuru, onyksu i granitu. Tamtejszy kamień jest mocno zróżnicowany i ma wysoką jakość. Ilość przedsiębiorstw działających w profesjonalny sposób również rośnie z roku na rok. Przyczynia się do tego zapewne również rząd pakistański, który coraz bardziej dostrzega potencjał związany z kamieniem. Jednym z przykładów jest rządowy projekt PASDEC. To organizacja działająca non profit, której celem jest wykreowanie Pakistanu na jednego z czołowych potentatów na kamieniarskim rynku. Tworzenie ośrodków kształcenia czy modelowych zakładów wydobycia i przerobu kamienia to tylko niektóre z jej działalności.
Aby ułatwić rozwój przedsiębiorstwom wprowadzono też zerowe stawki celne na import maszyn. Korzystne zapisy dotyczą także bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Kapitał zagraniczny może wynosić nawet 100 proc. wartości inwestycji, bez dolnych limitów w przemyśle fabrycznym a przedsiębiorcy mają zapewniony swobodny transfer zysków i kapitału do kraju pochodzenia.
Rozwój pakistańskiego rynku kamieniarskiego potęguje nie tylko stale rosnący eksport i coraz przyjaźniejsze prawo ale również wzrost gospodarczy kraju. Rośnie zapotrzebowanie na kamień w komercyjnym i mieszkaniowym budownictwie na wysokim poziomie.
Czy więc Pakistan jest atrakcyjnym miejscem dla polskich przedsiębiorców? Zapewne tak. Nasze kraje utrzymują od lat bliskie i przyjazne stosunki, lecz niestety, wielkość wzajemnej wymiany handlowej nie odzwierciedla potencjału naszych gospodarek. Obroty handlowe za 2007 rok wyniosły tylko 127,5 milionów USD. Pakistan wyeksportował do Polski towary za 103,2 mln USD, a Polska do Pakistanu tylko za 24,3 miliona USD.
Tymczasem sam prezydent Forum Ekonomicznego Beludżystanu - Sardar Shaukat Popalzai, podczas niedawnego spotkania w Konsulacie Polskim w Karaczi w swym wystąpieniu przedstawiał możliwości inwestowania i zakładania joint ventures w Beludżystanie w rożnych sektorach, zachęcając zwłaszcza firmy, które chciałyby zająć się eksploatacją granitów i marmurów. Wspominał misję gospodarczą Forum Ekonomicznego Beludżystanu do Polski w lutym 2007 r i wskazywał na możliwości importu z Polski ciężkich maszyn budowlanych i dźwigów oraz technologii z rożnych dziedzin gospodarki.
Polska może dostarczać maszyny budowlane i ciężki sprzęt jak buldożery, koparki, układarki rur, urządzenia energetyczne, zespoły prądotwórcze z silnikami spalinowymi i gazowymi, szeroki asortyment maszyn i urządzeń do obróbki kamienia.
O tym, jakim potencjałem dysponuje Pakistan i jak wiele brakuje jeszcze, by wyrównać cywilizacyjne przepaści wewnątrz kraju świadczyć może chociażby kontrast pomiędzy prowincją a Islamabadem. Różnica pomiędzy widokiem koczowniczych ludów wypasających konie i kozy a obrazem stołecznych trzypasmowych dróg i nowoczesnych biurowców godnych niejednej zachodniej metropolii jest porażająca. Jest więc jeszcze wiele do zrobienia, a polscy przedsiębiorcy mogą na tym dobrze zarobić.
Tomasz Maciejczyk

• nast. »